door Sigrid Lensink-Damen
In mijn nooit eindigende zoektocht naar verhaalideeën, inspiratie en goed te jatten werk liggen de Angelsaksische bronnen voor het oprapen. Als je een wereld nodig hebt, hoef je maar Tolkien, Rowling of Dahl erop na te slaan, voor intriges en driehoeksverhoudingen leent de Arthur-legende zich fantastisch. Draken vind je bij Game of Thrones, in de Simarillion en in het Roemenië van Harry Potters wereld. Maar wat moet je nu als deze putten leeg beginnen te raken?
Richt dan je oog op het Oosten. Nee, niet zover als Japan (hoewel daar ook geweldige ideeën te vinden zijn), maar ietsjes dichterbij: Rusland. Dat zeg ik als Slavist natuurlijk niet zomaar. De Russische literatuur blinkt uit in speculatieve fictie, die het zelfs tot de mainstream heeft gehaald. Wat dacht je van De mantel en De neus, korte verhalen van Nikolaj Gogol? Deze kun je makkelijk onder de gothic scharen zoals we die van Edgar Allan Poe gewend zijn. Ook Dostojevski schreef fantastische verhalen, zoals De droom van een belachelijk mens uit 1877. Dit is een verhaal over corruptie in een utopische samenleving op een andere planeet. Ik bedoel maar.
Een van mijn favorieten is het korte verhaal Pchents van Abram Terts, dat is opgenomen in de bundel Fantastitjeski mir Abrama Tertsa (De fantastische wereld van Abram Terts) uit 1967. Pchents gaat over een gebochelde man in Moskou die stervende is en zijn leven overziet. Hoe verder je in het verhaal komt, hoe meer je begrijpt dat hij een buitenaards wezen is. Het is een verhaal dat ik gewoon tijdens mijn studie kreeg voorgeschoteld. En zo zijn er nog meer voorbeelden: de roman Wij van Jevgeni Zamjatin uit 1920, een grondlegger van de dystopie en een grote inspiratiebron voor George Orwells 1984 en Aldous Huxleys A brave new world. Wat dacht je van de lijvige roman De Meester en Margarita van Michail Boelgakov, dat in Rusland niet eens kon worden uitgegeven, maar in 1957 in Italië verscheen. Daarin komt de duivel naar Moskou en zet samen met zijn katachtige kornuit Behemoth en handlangers Fagot, Azazello, Abaddon en Hella de boel op stelten. Dit is een wat kort-door-de-bocht samenvatting van het meesterwerk van Boelgakov, maar alweer: duivels, figuren die zich in katten kunnen veranderen, heksen en demonen in één boek. En laten we Asimov niet vergeten! Aan hem danken we tenslotte de Wetten van de robotica.
Maar er is nog een bron waaruit je bijna oneindig kunt putten en dat is de Slavische mythologie, en dan met name de Russische heldensagen. Vooral in de oudere ‘byliny’ (Russisch voor ‘dat wat was’) vind je dappere ‘bogatyri’ (ridders met bovennatuurlijke krachten), die het opnemen tegen machtige vijanden en soms de natuur zelf. Ze zijn te vergelijken met ridderromans als Karel ende Elegast. Het populairst in Rusland zijn de verhalen over Ilja Moeromets, die zowel de ideale (schoon)zoon is, en ook knap, integer, rechtschapen enzovoorts. Veel verhalen gaan over de jacht of het verheerlijken van de landbouw en de boeren, maar als je de juiste elementen eruit pikt, heb je zo weer een nieuw verhaal te pakken. Dus, als je het even niet meer weet: Rusland.
© 2020-2021 Fantasize & Sigrid Lensink – Damen