Special Tijdreizen: Filmbespreking – Donnie Darko

Door Zadok Samson

Het is 2001 als de dan nog onbekende regisseur Richard Kelly debuteert met Donnie Darko. De film zorgt voor stevige polarisatie. De één vindt de film pretentieuze onzin, de ander ziet er een geniale drama/horror/thriller/sciencefiction in met stevig filosofische ondertonen. Donnie Darko opent met een omineuze stem die een dreigende boodschap verkondigt: over een maand zal de wereld vergaan. Deze boodschap wordt uitgesproken door een manshoog konijn en is gericht aan het gelijknamige hoofdpersonage, gespeeld door Jake Gyllenhaal (Okja, Spider-Man: Far from Home). Het is op dat moment nacht en Donnie verlaat slaapwandelend zijn huis. De volgende dag wordt wakker op een golfbaan. Weer thuis aangekomen, blijkt dat de motor van een vliegtuig in zijn kamer is neergestort.

Mocht de opening al bizar klinken, het wordt alleen maar vreemder. Er is een oud vrouwtje met de bijnaam “Grandma Death” (Patience Clevenland – American Psycho III) die elke dag naar haar brievenbus loopt voor post die nooit wordt bezorgd. Het reuzenkonijn stelt zich voor als Frank (cultacteur James Duval – The Doom Generation) en blijft terugkeren om Donnie nieuwe opdrachten te geven. Donnie ontdekt op zijn beurt dat hij vreemde krachten ontwikkelt. Zo verschijnen er plots doorzichtige, uitgerekte “bubbels” uit iemands borst, die laten zien waar die persoon naartoe gaat. Twee docenten, Karen Pomeroy (Drew Barrymore – E.T.) en Kenneth Monnitoff (Noah Wyle – Falling Skies), lijken op de hoogte te zijn van wat er allemaal gebeurt. Zij laten broodkruimels aan hints achter voor Donnie. De film kan nog het beste worden omschreven als Twin Peaks met een flinke lading sciencefiction.

Donnie ontdekt gaandeweg dat het allemaal neerkomt op een psychedelische variant van tijdreizen. De meest voorkomende verklaring is dat Donnie in een alternatief universum is gekomen, en hier als enige van op de hoogte is. Hij krijgt, als het ware, voorgeschoteld hoe de tijd had kúnnen verlopen, als bepaalde gebeurtenissen net even anders waren verlopen. Dat kan de reden zijn waarom hij die merkwaardige “bubbels” ziet. Het “einde van de wereld” kan dan verwijzen naar het verdwijnen van het alternatieve universum.

Aan de andere kant krijgt hij door zijn therapeut de sticker “schizofreen” opgeplakt. Het is allemaal zinsbegoocheling. Kelly hint daar sterk op als Donnie in de badkamer tegenover Frank staat, en zijn zusje vraagt met wie hij eigenlijk praat. Frank is dan verdwenen. Juist. Misschien dat Donnie psychotisch is? Dat het alternatieve universum alleen in zijn verstoorde geest bestaat? Dat zou het einde ook deels verklaren. Ware het niet dat Kelly dan ook impliceert dat Donnies acties invloed hebben gehad op alle personages.

Ik kan mij heel goed voorstellen waarom Donnie Darko het publiek zo sterk heeft verdeeld. Ik heb de film nu een paar keer gezien, nog steeds kan ik hem nauwelijks vatten. Kelly presteert het wel om van het begrip “tijdreizen” iets eigens te maken, ver weg te blijven van het gebruikelijk spektakel. Donnie Darko is echter zo hermetisch en ondoordringbaar, dat alleen de echt vasthoudende kijker hier plezier aan zal beleven.

Fantasize Service: koop de film via Bol.com