Door Marieke Haijkens

Mijn hele leven heb ik al iets met tijd. Met het verleden, bedoel ik dan. Zolang als ik me kan herinneren, ben ik geïnteresseerd in geschiedenis. Verhalen uit het verleden fascineerden me, vooral hoe mensen toen leefden. Hoe gaaf zou het zijn om terug te gaan? Het boek Kruistocht in spijkerbroek van Thea Beckman sprak erg tot mijn verbeelding. Maar ja, een tijdmachine bestaat niet, dus het moest bij dromen blijven.
‘Terug in de tijd’ is een thema dat onverminderd populair blijft. Als je terug zou gaan, kun je niet alleen ontdekken hoe mensen vroeger leefden, maar ontstaat ook de mogelijkheid om dingen te veranderen. Als je terug kon naar toen je zestien was, kun je misschien voorkomen dat je zou vallen voor die foute jongen. En natuurlijk de klassieker: Hitler tegenhouden.

Foto 1 – Tijdmachine in The Big Bang Theory

Hoe meer we weten over de wetten van tijd en ruimte, hoe uitgebreider de theorieën over tijdreizen worden en hoe realistischer de mogelijkheid lijkt. De tijdreismachine uit de film The Time Machine (die ik ken uit The Big Bang Theory, zie foto 1) ziet er absoluut niet uit alsof het echt zou kunnen werken. Dat geldt ook voor de tijdmachine uit Kruistocht in Spijkerbroek. Maar in de serie The Flash wordt tijdreizen wetenschappelijk benaderd en lijkt het ineens een stuk realistischer – en een stuk ingewikkelder.

Barry Allen, de hoofdpersoon van de serie, is een forensisch wetenschapper, een CSI. In zijn laboratorium onderzoekt hij bewijsmateriaal dat bij plaatsen delict is gevonden en stiekem probeert hij ook nog de moordenaar van zijn moeder te vinden. Zijn vader zit nu namelijk onterecht in de gevangenis voor die moord. Sinds die traumatische gebeurtenis woont Barry bij rechercheur Joe West en is hij heel close met diens dochter Iris.

Op een dag wordt Barry geraakt door de bliksem terwijl hij in zijn laboratorium is (met allerlei chemische stoffen), waardoor hij supersnelheid krijgt. Als hij heel hard rent, zien mensen alleen een bliksemflits, vandaar zijn naam. Hij is “the fastest man alive”. Barry maakt een heleboel mee, traint heel hard en ontdekt wat hij allemaal met zijn krachten kan. Op een zeker punt gaat hij zo snel, dat hij per ongeluk een dag terug in de tijd rent. Dat klinkt raar, maar eigenlijk is dat nog best begrijpelijk. We zien sterren namelijk ook heel lang nadat ze al ontploft zijn. Dus als we ’s nachts sterren kijken, kijken we eigenlijk terug in de tijd. Als je sneller rent dan het licht, kun je in principe naar het verleden reizen.

Later in de serie gaat het niet meer per ongeluk. Barry rent dan zo hard, dat hij in de Speed Force terechtkomt. De Speed Force is een energieveld dat Barry zijn snelheid geeft. Als je ontzettend hard rent, kun je daar één mee worden en dan kun je zelf bepalen wanneer je er weer uit stapt. Barry gebruikt die techniek om naar een verder verleden terug te gaan.
Even terug in de tijd gaan blijkt niet zonder consequenties. Als je terug gaat, moet je de tweede keer alles precies hetzelfde doen, want zelfs de kleinste dingen die je verandert kunnen de uitkomst in het nu veranderen. Hoewel Barry erg zijn best doet om alles hetzelfde te doen, kan hij het toch niet laten om in te grijpen. En daardoor zijn er de tweede keer toch kleine dingen anders. Met name de dingen die ‘in het moment’ gebeuren, bijvoorbeeld in een romantische setting…

Nu Barry de mogelijkheid van tijdreizen heeft ontdekt, ontstaat er ook perspectief in de zaak van zijn moeder. Stel dat hij terug in de tijd rent naar de dag dat zijn moeder werd vermoord, dan zou hij de moordenaar kunnen tegenhouden. Dit is eigenlijk het belangrijkste tijdreismoment in de serie. Want Barry doet het. Hij gaat terug in de tijd en stopt de moordenaar. Zijn moeder wordt niet vermoord en als hij weer terug gaat naar ‘nu’ leeft hij in een huis met allebei zijn ouders. Dat is fantastisch! Maar ook andere dingen zijn veranderd. Hij is niet The Flash en Iris West is in deze wereld alleen maar een kennis. En langzaam maar zeker beginnen ook de herinneringen aan die andere wereld te vervagen.

Hoe leuk hij het ook vindt met zijn ouders, hij besluit toch om terug te gaan naar het moment dat zijn moeder werd vermoord en de tijdlijn te herstellen. Hij houdt de moordenaar dit keer niet tegen en gaat terug naar het heden, waar alles net zo lijkt te zijn als het eerder was – of toch niet? Er zijn allerlei kleine dingetjes anders. Joe en Iris hebben al jaren ruzie. Een stel dat eerst een meisje had, heeft nu een jongen. En iemands broer is overleden. Maar niemand weet dat het ooit anders was, behalve Barry.
Barry biecht eerlijk op wat er is gebeurd en geeft zijn vrienden de keus om te weten hoe het leven was vóór Flashpoint, zoals ze de alternatieve tijdlijn zijn gaan noemen. Het blijkt voor hen nog best moeilijk om te accepteren dat hun leven ooit anders was en dat ze niet terug kunnen.

Tot zover het verhaal, nu een technisch stukje. Hoe werkt tijdreizen nou eigenlijk? Tenminste, hoe werkt het in de serie The Flash? Barry legt het uit in de tweede aflevering van het derde seizoen. Hij tekent eerst een rechte lijn, die de oorspronkelijke tijdlijn voorstelt (zie foto hiernaast). Het punt rechts op die lijn is ‘nu’. Het punt links op de lijn is het moment dat Barry’s moeder werd vermoord.
Op het moment dat Barry terug in de tijd rende en voorkwam dat zijn moeder werd vermoord, ontstond er een alternatieve tijdlijn (een aftakking). In die tijdlijn had Barry zijn beide ouders, maar kende hij Iris West nauwelijks.
Toen Barry terugging om de horizontale tijdlijn te herstellen, maakte hij eigenlijk nog een derde tijdlijn (tweede aftakking). Die verschilt een stuk minder van de oorspronkelijke tijdlijn dan de tweede, maar toch zijn er nog dingen anders, zoals ik hierboven al vertelde.

Het herstellen van de oorspronkelijke tijdlijn is dus onmogelijk. Zodra je terug gaat in de tijd, verandert er iets. Jay Garrick legt dat uit aan de hand van een kopje (in seizoen drie, aflevering twee). Als je een kopje breekt, kun je proberen de scherven weer terug te plakken, maar er blijven altijd lijntjes zichtbaar. Die lijntjes zijn de minimale veranderingen die blijven als Barry terug is en die niet meer ongedaan gemaakt kunnen worden.
Tijdreizen is dus iets waar je heel voorzichtig mee moet omgaan. Eigenlijk is dat ook wel mooi. Want hoe graag we misschien ook terug zouden willen in de tijd, het is maar zeer de vraag of het ons op zou leveren wat we ervan verwachten. Het is bij The Flash zeker geen middel om zomaar allerlei probleempjes op te lossen. Door Flashpoint leert Barry om blij te zijn met wat hij wel heeft in plaats van iets terug te willen dat hij nooit heeft gehad.

En of het echt kan? Cisco zegt: ‘The first rule of time travel is that you don’t talk about time travel.’ Dus wie weet – misschien gebeurt het wel, maar weten wij het gewoon niet.

Disclaimer: Er zijn erg veel theorieën over tijdreizen in The Flash. Als je dat interessant vindt, kom je op Google een heel eind. Wat ik hier heb beschreven is de basis. Het is ook alleen gebaseerd op de tv-serie. In de stripboeken schijnt er nog veel meer te leren te zijn over tijdreizen. Ik heb geprobeerd zo weinig mogelijk spoilers te geven over de serie. Als je in deze column leest over dingen uit de serie die je niet kunt plaatsen, kun je dat googelen, maar wel op eigen risico ;). Je kunt ook gewoon zelf de serie gaan kijken. Alle zes de seizoenen staan op Netflix.

Over de auteur:
Marieke Haijkens (29) heeft geschiedenis en Nederlands gestudeerd en werkt als docent op een middelbare school. In haar vrije tijd kijkt ze graag series. Ze is geen expert op het gebied van superhelden/comic books, maar ze heeft wel alle seizoenen van The Flash gekeken (en de cross-overepisodes van andere series uit The Arrowverse).

Bronnen:
Foto 1: De tijdmachine uit de film The Time Machine in The Big Bang Theory (seizoen een, aflevering veertien).