Door Sigrid Lensink-Damen

Series waarin tijd en dimensies worden gehusseld, zijn hot bij de streamingdiensten op het moment. Disney+ heeft Loki, Netflix de verschillende superheldenseries, zoals The Umbrella Academy en Flash. Nu is er ook eentje die buiten de superheldencategorie valt en de intrigerende naam Russian Doll draagt.

Let op, dit artikel bevat spoilers.

Herhalend verjaardagfeestje

Nadia Vulvokov (gespeeld door schrijver en regisseur Natasha Lyonne) viert haar 36e verjaardag in het appartement van haar beste vriendin Maxine. Nadia heeft totaal geen zin in het feestje en staat zich op te laden voor de spiegel in een bizar ingerichte badkamer. Als ze later op de avond aan het feestje weet te ontsnappen met de smoes dat ze haar kat kwijt is en wil gaan zoeken, wordt ze geschept door een auto en komt er abrupt een einde aan het hele feest. En haar leven. Het moment erna staat ze weer voor de spiegel in de bizar ingerichte badkamer op haar 36e verjaardag.

In scherpe, grappige, snelle en met vlagen filosofisch getinte dialogen laat Nadia zien wie zij is en hoe zij worstelt met het leven, haar moeilijke jeugd, het feit dat ze een nazaat is van Hongaarse joden. Intussen probeert ze niet dood te gaan en te ontdekken waarom juist haar dit overkomt. Dan ontmoet ze Alan in een lift. Alan zit net als zij vast in een tijdlus en ook hij belandt elke keer voor de spiegel na een reset. Samen proberen ze hun leven (of dood, zo je wil) op orde te krijgen, wat in de laatste aflevering van seizoen 1 lijkt te lukken.

Seizoen 2 begint een paar dagen voor Nadia’s 40e verjaardag. Op een avond reist ze met de metro, lijn 6, naar 1982, en daar beleeft ze de gebeurtenissen van toen in haar moeders lichaam, die hoogzwanger is van haar. In dit seizoen onderzoekt Nadia haar Joodse verleden, probeert het familiebezit te redden en zet daarmee gebeurtenissen in gang (of waren die gebeurtenissen altijd al zo gegaan?) waardoor ze terechtkomt in het leven van nu. Alan reist ook naar het verleden, naar 1968, en belandt in Oost-Berlijn. Hij beziet de wereld door de ogen van zijn oma.

Poppetjes in poppetjes
Russian Doll verwijst naar de matrosjka, de geneste en vaak prachtig beschilderde houten poppetjes: steeds als je een poppetje openmaakt, zit er een kleinere in, totdat je bij de laatste bent, die niet meer open kan. Een tweede duidelijke verwijzing in deze serie is natuurlijk naar de film Groundhog Day.
Waar in Groundhog Day steeds één dag herhaald wordt totdat hoofdrolspeler Phil Connors (Bill Murray) eindelijk zijn ego leert te overstijgen en het meisje krijgt, is Russian Doll gelaagder. Steeds als er een poppetje opengemaakt wordt, komt er een nieuw aspect van Nadia’s leven aan het licht. Haar stoere houding moet immers ergens vandaan komen. Hoewel de ingrediënten cliché lijken (moeilijke jeugd, moeder met psychische problemen, een traumatische familiegeschiedenis), zijn ze op invoelende en persoonlijke wijze ingezet in het verhaal. De zoektocht is tegelijkertijd universeel, want niet alleen Nadia, ook Alan worstelt met onzekerheden, onopgeloste zaken uit zijn eigen verleden en een erfenis van generaties voor hem. De ontwikkeling van seizoen 1 is gericht op de karakters van Nadia en Alan, seizoen 2 tapt uit een tweede poppetje, de familiebanden.

De doorleefde emoties zouden poppetje nummer drie kunnen vormen: ze golven van hard, scherp en bitchy naar gevoelvol, ontroerend en zacht. Een mooi voorbeeld daarvan is de vriendschap die tussen Alan en Nadia groeit en die ervoor zorgt dat Alan beter voor zichzelf opkomt en dat Nadia haar grote hart meer laat zien.

Tijd, beeld en muziek
De symboliek van de geneste houten figuren is ook doorgetrokken naar het aspect tijd. In een tijdlus ontdekken Nadia en Alan zaken die ze in een lineair geleefd leven niet hadden kunnen leren. De conclusie, dat ze elkaar moeten helpen, is mooi vormgegeven door een gesplitste tijdlijn en opgedeeld beeld in de laatste aflevering van seizoen 1.
Reizen naar het verleden is een vierde poppetje en wordt uitgewerkt in seizoen 2. Hoe meer Nadia moeite doet om haar familiegeschiedenis te sturen, hoe meer de tijd uit elkaar valt met als hoogtepunt het moment dat Nadia zichzelf ontvoert, nadat ze van zichzelf (in het lichaam van haar moeder) op het metrostation is bevallen.

Russian Doll is niet alleen gelaagd wat betreft verhaallijnen en doordachte tijdconcepten, ook visueel zit het gedegen in elkaar. Omdat Nadia gespeeld wordt door de roodharige Natasha Lyonne, hebben de scènes met haar vaak een bruinrode gloed of tinten. De episodes met Alan zijn in een koeler palet gefilmd, passend bij zijn karakter. De scènes in 1982, 1968 en zelfs 1942 overtuigen door hun historische associaties. Of alles honderd procent correct is, is hierbij irrelevant: de scènes ogen verzorgd met veel oog voor detail.

Hét nummer van deze serie is Gonna Get Up van Harry Nilsson, maar de serie heeft meer goede muziek te bieden, onder andere Beethovens pianoconcert (de reset-muziek van Alan) en, tot groot genoegen van ondergetekende, Shine on your crazy diamond van Pink Floyd.

Hopelijk onthult Lyonne nog meer poppetjes in een derde seizoen.