Door Sigrid Lensink-Damen

Onze eigen redacteuren verzamelen ook heel wat. Vorige keer was ik op bezoek bij redactielid Mariëlle en haar echtgenoot Marcel, dit keer bekijk ik de verzameling van hoofdredacteur Karen van den Andel. Nu heeft zij verschillende verzamelingen, maar haar Superman-collectie viel het meeste op.

Karen met een deel van haar Superman-verzameling

Karen, ik ken je natuurlijk wel, maar even voor de lezers thuis: kun je je even kort voorstellen en zeggen wat je verzamelt en belangrijker, waarom?
Waarom? Goede vraag. Eerst maar even over mezelf. Ik ben dus Karen van den Andel, hoofdredacteur en eigenaar van Fantasize. Wat ik doe? Nou ja, Fantasize bestieren, af en toe met hobbels en andere keren op de juiste manier. Wat ik verzamel. Superman! Duidelijk met voorsprong. Ik heb artikelen, boeken, strips, posters, naslag, merchandising, sleutelhangers. Ik heb zelfs tv-gidsen waar hij in staat. In principe verzamel ik alles waar ik mijn handen op kan leggen en wat ik kan betalen. Dat sleep ik dan het huis in. Letterlijk.

Ik heb net even een rondje gelopen door je huis en je verzameling staat echt overal en nergens. Waarom Superman en niet Batman of Winnie de Poeh?
Ik heb ook Winnie de Poeh. En Star Wars, maar goed.
Is Superman je eerste liefde?
Het heeft heel lang geduurd voordat ik erachter kwam wat mijn band met Supes [Superman- red.] was.
(denkt even na)
Ik ben geboren in Zambia, Afrika, mijn vader had best wel een drukke baan. Na vier jaar zat zijn dienst erop en zijn we verhuisd naar een eiland, een subtropisch eiland in de Stille Oceaan, of nee, de Grote Oceaan heet dat tegenwoordig. Saipan heet dat eiland, hoort bij de Mariana-eilanden en valt onder de Amerikaanse Marshall Trust.
Goed, dus wij verhuisden daar naartoe. Dat was een betere omgeving voor opgroeiende kinderen dan Zambia natuurlijk. Alles was er: zon, zee, strand, hotels, kokosnotenbomen, gemiddeld 16 graden als het koud was en tegen de veertig als het lekker was, weet je wel. Heel fijne jeugd gehad, daar.
Toen wij op dat eiland aankwamen, was er een tv nodig. Dit is een verhaal dat mijn vader mij heeft verteld, dat weet ik niet zelf meer, want ik was vier of zo. Maar mijn vader, broers en zussen en ik mochten dus een tv gaan uitzoeken. Dat waren van die hele kleine, miniatuur, van die zwart-wit-tv’tjes.

Hebben we het dan over de jaren 80? Eind jaren 70?
Eind jaren 70. Achtenzeventig, denk ik. Ik was vier jaar zo ongeveer. Dus, wij naar een winkeltje. Het was een heel klein winkeltje. Mijn vader is best lang en hij zei dat hij zich daar met mij op de arm nauwelijks kon bewegen. Het winkeltje stond van muur tot muur met stellages en rekken vol met allemaal dezelfde tv’s. De meeste stonden aan, zo van ‘ze doen het’. Mijn vader had zoiets van ‘als ze toch allemaal hetzelfde zijn, maakt het niet uit welke ik kies’.
Maar ik zit op zijn arm en zie blijkbaar iets op een van die tv’s en ik wijs. Die. Mijn vader kijkt om, haalt zijn schouders op en zegt ‘oké’, dus die verkoper wil al naar achteren lopen om de tv in de verpakking te halen, maar toen ging ik helemaal door het lint. Ik bleef maar wijzen, die, die. Mijn vader kijkt nog eens en ziet een aflevering van een Superman-serie op die tv, uit de jaren 50 of 60. Lang verhaal kort: mijn vader heeft die specifieke tv laten ontkoppelen en mee naar huis genomen, omdat het huis anders te klein was geweest, weet je wel. Dat is mijn eerste kennismaking met Superman.
Dus je zag iets wat je inspireerde, je greep?
Het graaide in mijn hersenen.
Een paar jaar later vertrekken we met zijn allen naar Nederland. Voorgoed. We gingen vanuit Saipan naar San Francisco en vanaf daar met een camper dwars door Amerika naar New York. We vertrokken in de herfst en kwamen in de winter in New York aan. Nou weet ik nog dat we naar de San Diego Zoo zijn geweest. Ze hadden daar van die shows met mensen en soms met dieren. Ik herinner me ook nog een groot meer waar die shows gehouden werden. Nou, daar was een stuntteam dat zich had verkleed als de Superfriends, de voorloper van de Justice League, en daar zat Superman ook tussen. Ik heb het promotieboekje nog met een foto van een menselijke piramide op orka’s of dolfijnen. Maar dat heb ik dus gezien.
In de winter kwamen we in New York aan en via JFK vlogen we naar Nederland. Je had toen in het vliegtuig van die grote schermen aan het begin of eind van een segment hangen en daar draaiden ze films op. Nu moest ik gaan slapen van mijn moeder, maar dat kon ik niet. Ik kan niet slapen in een vervoersmiddel, maar ik lag wel met mijn hoofd op mijn vaders schoot en kon net tussen de stoelen doorspieken. Ze draaiden daar een film en ik weet er dit nog van: een hele grote ijzeren toren, een lift die naar beneden valt, een vrouw die aan het gillen is en ineens vliegt er een man op haar af met een grote rode cape en blauw pak aan. Meer had ik niet.

Jaren later, ik was veertien, ben ik met mijn vader naar New York gevlogen voor een vakantie. We logeerden daar bij werkvrienden van mijn vader. Ik krijg daar een miniatuurkamertje vol boeken en er stond ook een miniatuur-tv. Kleuren-tv! Ik mocht die gewoon gebruiken, dus ik draai wat aan die knoppen, dat ging toen nog zo, en op een gegeven moment… ik zwéér het je: een ijzeren toren, een lift die naar beneden valt, een vrouw die de longen uit haar lijf gilt en een man in een blauw pak met een rode cape. Ik zeg zo tegen het beeld: ‘Wat?’ Ik kon dit tv natuurlijk niet meer uitdoen! Toen kwam ik er dus achter dat dat figuur Superman heette. Voor het eerst in mijn leven. Maar toen had ik de vroege link nog niet gelegd, omdat mijn vader het verhaal van die tv nog niet had verteld.
Dat hoorde je pas later?
Veel later.
Toen was er een hele tijd niets, middelbare school, drukdrukdruk, een hoop gedoe aan mijn hoofd. En wanneer ontdekte ik hem opnieuw? Dat duurde wel even, want Superman is hier in Nederland nooit echt populair geworden, zoals in Amerika. Ik denk in de jaren 90 pas weer. Wat was het nou dat mij triggerde? Een artikel in de Mikrogids, denk ik.
Dat heb je natuurlijk bewaard.
Ja, dat heb ik nog ergens. Ik denk dat ze de eerste Superman gingen uitzenden. Er stond dus een achtergrond over Superman in de Mikrogids. Ik dacht van ‘hee, dat klinkt bekend’. Ik ben toen gewoon gaan zitten kijken en toen pas klikte het op zijn plek.

Vanaf dat moment ben ik gaan opzoeken, ben ik gaan verzamelen, van E-bay dingen gaan kopen. Er kwam internet, dus dat ging allemaal makkelijk. Ik ben toen begonnen met artikelen, comics, dat soort dingen. Naar beurzen ging ik niet, want ik wist niet dat die er waren. Had ik ook geen tijd voor toen. Maar vrienden begon het op te vallen dat ik Superman leuk vond en die gingen ook op zoek, want zo gangbaar was hij in Nederland nog niet. Spiderman en Batman wel, maar Supes niet. Alhoewel iedereen hier zijn schild kent.
Hoe denk je dat dat kwam, dat Superman niet zo populair was in Nederland?
Ik durf het je niet te zeggen. Ik denk dat Spiderman veel populairder was vanwege een hoop tekenfilms natuurlijk, Batman vanwege de duistere inslag en de Joker… Maar Superman… er zijn weinig bad guys die hem identificeren.
Misschien is hij té perfect?
Ja, maar hij heeft stevige tegenstanders, hoor, vergis je niet. (denkt even na) In 1992 kwam er een enorm controversiële strip uit, getiteld Death of Superman. Dat was zó controversieel. De makers hadden zoiets van ‘hee, hij begint zijn kracht te verliezen, dus we moeten hem eigenlijk gewoon te ruste leggen’.

Kracht verliezen in de zin van ‘het is altijd hetzelfde, hij is altijd de good guy’?
Nou, nee. Men reageerde niet meer op Superman. Ook in Amerika niet. Want ze hebben hem al een keer eerder veranderd. Dat is al heel vroeg in de opstart geweest. Hij begon namelijk als ‘Rise of the Supermén’, meervoud. En dat waren kwaaie mensen, kwaaie wetenschappers, evil scientists, weet je wel. Toen hebben ze hem een hele make-over gegeven, vanwege de opkomst van… wat was het? Het had met de beurskrach te maken en de opmars naar de Tweede Wereldoorlog.
Nazi’s?
Amerika had toen een held nodig en daarom hebben ze Superman net die draai gegeven.
Dus werd hij dat. In eerste instantie was het een propagandamiddel, zo van ‘Kijk eens, wíj hebben Superman, dus wíj hebben Truth, Justice and the American Way’. Daar is ook de Justice League uit voortgekomen.
Hij was toen heel krachtig als symbool, maar alleen voor de States. Op het vaste land van Europa kreeg hij eigenlijk geen voet aan de grond. Nou ja, je had natuurlijk de Superman-films met Christopher Reeve, die hebben het hier best goed gedaan, moet ik zeggen. Maar die magie… drie films zijn goed, maar de vierde is om te huilen zo slecht. Anyway, het verschil met de oude Superman-films was dat Lex Luthor een komisch figuur was en in de revivalfilm (Superman Returns, 2006 met Brandon Routh als Big Blue – red.) maakte Keven Spacey van hem eindelijk de superenge bad guy die Luthor eigenlijk is. Serieus, ik heb in de bioscoop zitten huilen! Ik krijg er nog kippenvel van.
En toen overleed Christopher Reeve, was er toen geen revival van Superman?
Doordat hij overleed en een heel erfgoed naliet, niet alleen zijn rol als Superman, maar ook hoe hij met zijn dwarslaesie is omgegaan, toen kwam het idee van het schild weer terug.
Je bedoelt de inborst van Superman zelf?
Ja. Alex Ross heeft een beeld ontworpen voor bij een graphic novel en op de eerste of tweede pagina staat ‘For Christopher Reeve: you made us believe that man cán fly’. Weet je wel, zo ontzettend ontroerend, eigenlijk.
Dat is dit zilveren beeld. Je had dit beeld ook in kleur, maar ik vind dit veel krachtiger. Ingetogener en tegelijkertijd straalt het heel veel kracht uit. Hij kijkt ook naar de grond, hè, hij is in zichzelf gekeerd. Dat sluit ook weer aan op het verhaal van de graphic novel.
En toen kwam dus in 1992 de dood van Superman. Amerika helemaal over de zeik dat Supes dood is gegaan, want het was echt iets van hen, hè. Het was hún symbool. Dus hebben ze hem uiteindelijk weer tot leven gewekt. Ik vind dat ze daar net iets zorgvuldiger mee om hadden kunnen gaan, maar goed.
Toen kwam er wel meer aandacht voor Superman in Nederland. Je kreeg series als Lois en Clark, Smallville en zo. Nou, ze gingen hier een proef doen met merchandise van Superman en dat nam een vlucht toen ze zeiden ‘We gaan de leus van Superman veranderen’.
Leus?
Truth, Justice and the American Way.
O ja.
Die kwam oorspronkelijk uit 1939. De nieuwe werd ‘Truth, Justice and for Mankind’. Voor iedereen dus.
Dat is wel een hele goede…
Dat is voor de fucking Senáát gekomen!

Artikel over staatsburgerschap van Superman

Méén je dat nou?
Serieus! Wat was nou de controverse? Hij liet niet alleen in zijn aankondiging de ‘American Way’ vallen, maar de striptekenaars lieten hem ook – vrijwillig zei hij zelf – het Amerikaanse burgerschap neerleggen. Ik wil het Amerikaanse burgerschap niet meer, zegt hij in de strip, ik wil wereldburger worden. En dat belandde dus bij de senaat. Een stripheld!
Maar de tekenaars hebben gelijk gekregen. Daar is echt een gevecht om geweest waar je u tegen zegt. Ze vonden dat het hun symbool was en moest blijven.
Dat is wel mooi eigenlijk.
Wat wij in Nederland dus niet weten, is dat Supes best wel voor wat controverse kon zorgen. In Amerika. Dat maakt hem voor mij zo interessant. Ik heb iets met het idee van Superman, met het schild, waar dat voor staat, met de ontwikkeling ervan, maar ook met het idee dat de mens in vrede kán leven. Daar staat hij voor. Hij doodt niet. Daarom was het ook zo’n pittige toen hij in Man of Steel Zod doodde.
Weer een controverse? Nog net geen kamervragen?
Fans die helemaal over de zeik waren, weet je wel.
Ja, want dat is natuurlijk wel een karaktermoord op de een of andere manier, als je Superman laat doden.
Hij kon niet anders, want anders had Zod mensen gedood. Dat was voor Supes een no go. Hij heeft altijd gezegd: ik heb deze krachten en ik help mensen. Hij wordt adviseur van de VN, dat soort dingen.

Blijft het idee van Superman door de merchandise, al die veranderingen dan wel overeind staan? Denk je niet ‘nou gaan jullie wel heel erg ver’?
Het idee blijft overeind staan. Bij mij, maar in de films maken ze er soms een potje van. Eén keer ben ik echt boos geworden, zo van ‘dit kán gewoon niet’.
Op een gegeven moment in Man of Steel creëert Lex Luthor Doomsday achter de schermen.
Ja?
Dat kan helemaal niet.
O?
Doomsday is niet gecreëerd door Lex Luthor. En ook niet op de manier waarop het is gegaan binnen een kwartier, want we hebben anders geen tijd omdat de bioscoopversie kort moet blijven, weet je wel? Doomsday is degene die Superman heeft gedood. Het is een monster van buiten de aarde, gemaakt door wetenschappers, een andere buitenaardse soort, die een hekel hadden aan Kryptonians. Lex Luthor heeft daar helemaal de capaciteit niet voor. Hij maakt wel Bizarro, dat kan hij wel goed. Bizarro is het volledige negatief van Superman.
Ik erger me dus dood aan dit soort inconsequenties. Het moet kloppen.
(is even stil)
Eerlijk is eerlijk, latere films zijn ook wel weer heel goed in elkaar gezet, hoor. In de Snyder-cut van Justice League heeft Superman, weer tot leven gewekt, een zwart pak met een zilveren schild. Dat vond ik goed gedaan, omdat het zo ook in de strips ging. Daarom heb ik dus die Funko’s.

Funko’s met o.a. het terugkeer-pak (zwart)

Deze?
Ja, dat is het terugkeerpak, ten opzichte van het oorspronkelijke pak. Die is uit de jaren 80. En déze is uit de jaren 50.

Oké, ik kan dus samenvatten dat het voor jou vooral om het hele verhaal eromheen gaat. Je spaart die poppetjes en dingen eigenlijk meer om uiting te geven aan dat verhaal of aan de liefde daarvoor. Klopt dat?
Klopt.
En wat is je mooiste stuk?
Dit zilveren beeld is echt mijn mooiste stuk. En ik heb een poster uit 1939, daar hangt een kopie (wijst naar de muur boven haar bureau). De originele ligt ergens veilig. En dan hangt er beneden boven de tv nog een Warhol. Dat is ook een bijzonder stuk, want die zag ik op E-bay en ik dacht ‘nou, die ga ik kopen’. Er stond netjes bij dat het een reproductie was. Ik klik. Ik win. Eén en twintig dollar inclusief verzendkosten. Heel idioot, maar dat was echt de prijs. Ik krijg dat ding in huis, haal hem uit de koker, rol hem uit en er valt een kaartje uit. Ik pak het op, lees het, blijkt het ook nog een officiële reproductie te zijn in een gelimiteerd oplage!
Die reproducties zijn ergens in Argentinië gedrukt voor een expo. Maar dat is wel gaaf!
Maar ik koop bij de Xenos ook hebbedingen als sleutelhangers en stickers en zo. Doodsimpel, maar ik vind dat enorm krachtig, omdat het alleen een cape is. Meer niet.

Je hebt echt heel veel. Waar bewaar je dat allemaal?
Overal en nergens dus. Boven staan nog twee grote opbergdozen vol spul, strips staan in de boekenkast in de kamer hiernaast, naslagwerk ook. Ik heb nog wel een wens, want ik zou het zó graag uitstallen, maar ik zou niet weten waar.
Vorig jaar op de Heroes of op de ComicCon in Utrecht vond ik een monopolyspel. Uit de jaren 80 van de Justice League. Die is mee naar huis gegaan en verder terug heb ik een Superman-monopoly gekocht met allemaal poppetjes en dergelijke. Nu heb ik dus twee verschillende monopolyspellen van Superman.

Karen laat onderkant zilverkleurige beeld zien. Limited Edition.

Wat is het gekste wat je ooit hebt gedaan voor je verzameling?
Nou, veel geld uitgeven aan dat zilveren beeld is wel het extreemste wat ik heb gedaan. Dat kostte 350 dollar. Dat is ook meteen de duurste aanschaf die ik heb gedaan. Is wel een van mijn pronkstukken. Maar ik heb ook dvd-boxen van dezelfde films en dan zeven keer weet je wel.
Waarom dat dan?
Omdat het allemaal andere covers zijn of het zijn dvd’s met andere extra’s, dat soort dingen. Maar ik heb ook het boek van Christopher Reeve over zijn leven met een dwarslaesie. Ik focus me dus niet alleen op Sups, maar op alles eromheen.
Nog wensen op verzamelgebied?
Ik zou heel graag een keer naar Metropolis willen, een stad in de States, en die is helemaal aan Superman gewijd. Het stadje is ouder dan Superman en heette al zo, maar dat is nu een soort bedevaartplaats eigenlijk.
En ik ben op zoek naar het meest idiote wat ik nog niet in huis heb en dat bruikbaar is: een dekbedovertrek.
(we schieten in de lach)
Mensen, help Karen de winter door met een dekbedovertrekset. Dat moet toch te vinden zijn?
Duur!
Daar moet iemand toch iets van hebben? Karen wil een dekbedovertrek, liefst voor tweepersoonsbed. Wil je van je dekbed af, stuur hem naar Karen!
Ik geloof wel dat dat mijn idiootste wens is. Geen ondergoed of sokken, want die heb ik al. Badjas, heb ik. Handdoeken, heb ik, maar géén beddengoed.

Hoe hou je orde in je verzameling?
Gewoon in mijn hoofd. Zeker mijn Superman-verzameling, die weet ik. Als er iets zou missen dan zou er in mijn achterhoofd een alarm afgaan van ‘er klopt iets niet’.

Stel, er breekt brand uit. Ik geef dit voorbeeld elke keer, maar dat is wel de makkelijkste. Er breekt brand uit, zou je je verzameling erg missen of redden?
Ik moet nu wel toegeven dat ik enorm materialistisch ben. Als er een brand uitbreekt, zou dat me enorm pijn doen. Mijn Superman-collectie heeft waarde, is waardevast. Waarom? Omdat er steeds minder van beschikbaar komt. Kwalitatief gezien heb ik ook lopendebandproducten, Funko’s en zo, maar ik heb ook artikelen, zoals dat zilveren beeld, die Warhol en die poster, die waardevol blijven. Ik zie dit als erfenis voor mijn dochter.

Waar moet je verzameling heen na je overlijden?
Eigenlijk wil ik een beheerstichting oprichten voor mijn verzameling, maar ook voor anderen. Misschien een museum eromheen, zodat iedereen de collecties kan bekijken. Het is een eis dat mijn verzameling bij elkaar blijft. Ik ben hier mijn halve leven al mee bezig, denk ik. Dus ik wil dat het een beetje goed achterblijft.

Zijn er clubs of communities waar je lid van kan worden?
Weet ik niet. Misschien Europese, maar Nederlandse, weet ik niet eerlijk gezegd. Ik heb ze nog niet gevonden. Als ze er zijn, laat ze zich dan melden. In Amerika heb je er zat, maar daar heb ik niet gezocht. Amerika is met het tijdverschil toch te ingewikkeld. Ik heb een tijdje contact gehad met Dean Kane, de acteur die Superman speelde in Lois en Clark. Dat was via e-mail en chat, maar dat verwaterde, juist vanwege het tijdsverschil. Vind ik wel jammer, hoor.

Als ik nou wil beginnen met verzamelen, waar moet ik dan beginnen?
Met de boeken, met de strips. En dan die vergelijken met de films. Van daaruit dieper in het fenomeen Superman duiken. Kijk waar je interesse ligt, want het is echt groter dan we hier kennen, dat universum gaat echt wel heel ver. Dan kun je verder kijken waar je voorkeuren je leiden.
Verzamel echt alleen iets waar je wat mee hebt en ga niet verzamelen om het verzamelen. Anders verspil je je tijd. Je moet echt alleen iets verzamelen waar je hart om vraagt en niet om het geld, niet om de status.
En nog een heel belangrijke: ontmoedig je kinderen niet.
Hoe bedoel je?
Ontmoedig je kinderen niet om te verzamelen. Dat is een diepe, hè? Ontmoedig ze NIET.
Want?
Dan doe je ze tekort.
Omdat ze hun passie volgen?
Juist.
Mooi einde. Dank voor dit interview.