Door Sigrid Lensink-Damen

Het is misschien een beetje mosterd na de maaltijd om een ultiem vakantieboek als Van lightsaber tot tijdmachine van wetenschapsjournalist George van Hal ná de vakantie te recenseren. Maar Van Hals bundel is niet echt gebonden aan een seizoen, want inzicht in de wetenschap achter de sciencefiction kun je op elk moment tot je nemen.

Inspiratie
In 68 korte hoofdstukken, handig ingedeeld naar thema, laat Van Hal zien hoe de wetenschap zich liet inspireren door de sciencefiction en andersom. In de blockbusters uit Hollywood en de talrijke series op Netflix en andere streamingdiensten kunnen ze er namelijk wat van: schier onmogelijke zaken bedenken om een sciencefictionverhaal schwung te geven. De centrale vraag van het boek is dan ook: ‘Hoe ver staat de wetenschap ten opzichte van de sciencefiction?’

Wat vooral duidelijk naar voren komt in Van lightsaber tot tijdmachine is dat de wetenschap en de sciencefiction elkaar over en weer beïnvloeden. Algemeen bekend is dat Steven Spielberg bij het maken van Jurassic Park zich liet adviseren door paleontoloog Jack Horner, niet alleen om de dinosauriërs zo goed mogelijk weer te geven, maar ook omdat Spielberg bang was voor boze brieven van kijkers. Jaren later is er precies voor dit soort zaken een bureau opgericht, de Science & Entertainment Exchange, dat het contact tussen wetenschappers en filmmakers wil bevorderen. Vruchtbaar, zo blijkt uit de interviews die tussen alle weetjes zijn opgenomen.

Opvallendste feiten
Het is heerlijk om door dit boek te bladeren en te ontdekken dat niet alleen sciencefictionelementen aan bod komen, maar ook zaken uit de fantasy of mythologie, zoals de onzichtbaarheidsmantel van Harry Potter en de hamer van Thor. Want hoe kun je daar in ’s Thors naam nou iets wetenschappelijks over zeggen? In het geval van die hamer gingen drie wetenschappers eens uitrekenen hoe zwaar die nu precies moet zijn (zie hoofdstuk 46 uit het boek): een scène die zo uit The Big Bang Theory had kunnen komen.

Een wetenschapper is geen wetenschapper als hij of zij niet nieuwsgierig is naar alles wat er te onderzoeken valt, zo is mij altijd bijgebracht. En alles is te onderzoeken, zo bewijst Van lightsaber tot tijdmachine. En sommige zaken zijn al geen sciencefiction meer, zoals de met gebaren bestuurbare computer (zoals die uit Minority Report), vertaalprogramma’s en -apparaten en bewegende foto’s (zoals uit Harry Potter) op je krantenpapier. Nu is dat laatste in de huidige stand van de techniek eerder een ultradun scherm voor je telefoon, en geen krantenpapier, maar de ontwikkelingen gaan rap richting vouwbaar, flexibel en dun. Ik ben vóór!

Liever niet
Technologieën die op zich laten wachten, zijn de uit Start Trek bekende transporter (helaas, helaas), waarmee je tot op moleculair of zelfs atomair niveau wordt afgebroken en op de plaats van bestemming weer wordt opgebouwd. Ook nog niet mogelijk is om je bewustzijn of herinneringen of ziel of hoe je het ook noemt over te zetten op een (mobiel) apparaat en zo door te leven na je biologische overlijden. De reden ervoor is simpel: de mens is te complex. We bevatten te veel informatie om zomaar om te zetten in technologie. Daarbij komt nog dat de wetenschap er nog niet over uit is wat dat bewustzijn – die ziel, dat ‘jij’ – nu precies is en wat er dan eigenlijk overgezet moet worden. Is het niets anders dan afgevuurde signalen in je hersenen of komt er iets bij kijken dat zich laat omschrijven als ‘meer dan de som der delen’?

Iets wat als een paal boven water staat na het lezen van Van lightsaber tot tijdmachine is dat de menselijke verbeelding grenzenlozer is dan wetenschap en technologie en werkelijk ‘gaat waar niemand ooit is geweest’. Gelukkig maar, want van sommige technologieën is het heel goed dat ze imaginair blijven, tenzij jij graag in een ‘netwerk van twee’ (via een chip je eigen brein aan het brein van je geliefde koppelen) elke emotie samen wil beleven? Nee, dank je!

Conclusie
Van lightsaber tot tijdmachine is een tijdloos, vermakelijk naslagwerk vol feiten en leuke weetjes. Wanneer komt de volgende editie uit?