Door Isabelle Plomteux

Deze week heb ik het met fantasyauteur Kim ten Tusscher over haar personages en de thema’s in haar werk, vraag ik naar haar favoriete auteurs en films en komen de Engelse vertalingen van haar boeken aan bod. Alweer een bommetje-vol programma dus. Net als bij een goede fantasyserie/trilogie is het hiermee nog niet gedaan: in een derde en vierde deel van dit interview spreek ik met Kim over haar schrijfproces en over de masterscriptie gewijd aan Vertellingen van de Ondergang. Deel één gemist? Dat kan je hier vinden.

Doen je personages soms dingen waarvan je zelf staat te kijken?
Absoluut. Ze duiken ineens op op plekken die heel belangrijk zijn voor het verhaal, zoals die magiër die de catacombe van de twaalf Goden ontdekte. Daar moet ik dan wat mee en dan wordt het verhaal enorm veel groter.
Of er ontstaat ineens een band tussen personages die eerder lijnrecht tegenover elkaar stonden. Ik kwam er pas vrij laat in de serie achter dat iemand een oogje op een ander heeft. Daar stond ik echt van te kijken, want die twee staan elkaar eerder nog naar het leven. Maar als ik dan teruglees, blijkt dat die man in Bloed al een compliment maakt aan degene op wie hij verliefd is. Geweldig dat een opmerking tussen neus en lippen door uiteindelijk echt verankerd in het verhaal blijkt.

Het komt door dat soort ontdekkingen dat ik soms ook denk dat de verhalen er eigenlijk al zijn. En dat ze mij hebben uitgekozen als hun schrijver, in plaats van andersom. Er zit iets ongrijpbaars aan het schrijfproces, iets magisch. Het wordt niet helemaal bewust door mij gestuurd. Maar ik geniet er wel heel erg van als ik uiteindelijk alle verbanden ontdek.
Het besef dat het altijd klopt en mijn onderbewuste ontzettend goed is in verbanden leggen en zorgen dat alle puzzelstukjes in het verhaal zitten, zodat ik het later allemaal kan oplossen, heeft er trouwens ook wel voor gezorgd dat ik meer zelfvertrouwen heb, waar we het eerder over hadden. Mijn verhalen hebben bewezen dat ik hier goed in ben. Dat alle ingrediënten er zijn en ik het in me heb om er een kloppend verhaal van te maken.

Zijn er bepaalde thema’s in je werk?
In al mijn boeken kun je terugvinden dat er meerdere kanten aan een verhaal zitten. En dat goed en kwaad niet zo zwart-wit zijn als we wel eens willen denken.
Maar er sijpelen ook veel meer thema’s door in mijn verhalen. Lotsbeschikking is iets wat heel erg in mijn vrouwelijke personages terug te vinden is. Bij Lumea (Hydrhaga) al, als zij vlucht voor het leven dat vooral haar moeder aan haar wil opdringen. Maar ook bij Lilith, die voortdurend twijfelt of haar rol als wapen in de oorlog de reden is dat zij bestaat. Nealyn worstelt later heel erg met de rol van Godin die ze krijgt opgedrongen. De zoektocht naar een eigen pad in het leven zie je in al deze personages terug.

Verbonden met lotsbeschikking is het thema zelfacceptatie. Dat zit al wel in mijn boeken, maar in mijn volgende serie gaat dat nog een veel grotere rol spelen. Kun je jezelf accepteren als je verandert in iets wat de samenleving verwerpt?
Dit zijn persoonlijke thema’s, maar soms komen er ook thema’s in mijn verhalen terecht door wat er op dat moment in de wereld speelt. Nighram is een vluchtelinge die in eerste instantie de toegang tot een rijke en veilige stad wordt ontzegd. Toen ik over haar begon te schrijven, was de vluchtelingencrisis heel erg in het nieuws. We hadden net allemaal de foto gezien van het jongetje dat dood was aangespoeld op het strand. Via Nighrams verhaallijn wilde ik voor mezelf uitzoeken waarom mensen vluchten, maar ook waarom mensen hun eigen rijkdom niet willen delen.
Ik ben me trouwens niet bewust van alle thema’s die ik in mijn verhalen stop. Soms zie ik ze ook pas jaren later als ik een recensie krijg of de boeken herlees.

Zijn deze thema’s veranderd naargelang je langer schreef?
Dat er altijd meerdere kanten aan een verhaal zitten, en goed en slecht niet altijd vaststaande gegevens zijn, is iets wat me van kinds af aan heeft beziggehouden en dus met me is meegegroeid. Mijn favoriete kinderboek (Overal schijnt de maan van Ursula Wölfel) leerde me al hoe naar vooroordelen zijn. Ik las altijd graag over de Tweede Wereldoorlog, maar ik ging op een gegeven moment juist op zoek naar boeken waarin de Duitsers niet de ultieme vijanden waren. In Hydrhaga probeer ik al wat nuances aan te brengen, maar dat heb ik in de Vertellingen van de Ondergang veel verder doorgevoerd. Zo ontdek ik zelf ook steeds meer diepte in een thema. Je moet eerst de voor de hand liggende lagen wegpellen voor je tot de kern kunt komen.

Wat zijn de gelijkenissen tussen Eadunakh (de wereld uit de boeken, red.) en onze wereld? En de verschillen?
In de basis voelt Eadunakh heel erg aan zoals onze wereld. Ik heb dat bewust gedaan. Het helpt bij het schrijven dat ik referenties heb in de echte wereld. Ik kan dan research doen naar de flora en fauna in bepaalde gebieden. Of naar gebruiken en manieren van overleven, wat vooral bij mijn poolvolk heel erg handig was. Ik wilde juist geen hele bevreemdende wereld, omdat dat zou afleiden van wat ik verder wilde vertellen. Juist de herkenbaarheid zorgt ervoor dat de lezer gemakkelijker mee kan gaan in de rest wat er speelt.
Het grootste verschil met de echte wereld zit dus in de bewoners van Eadunakh. Ik heb gebruik gemaakt van mythische wezens zoals draken en eenhoorns. Maar ook een eigen volk verzonnen dat ergens tussen mens en zeewezen inzit. Ze kunnen op land lopen en leven, dus ze zijn geen meermensen. Maar de belangrijkste rol spelen de gedaanteverwisselaars: mensen die in dieren kunnen veranderen. De Draken en Wolven heb ik al genoemd, maar er zijn er meer.
Waar de herkenbaarheid van de wereld zorgt voor een gemakkelijke overgang voor de lezer, zorgen met name de gedaanteverwisselaars ervoor dat ik de nadruk kan leggen op de thema’s. Ik kan de problemen uitvergroten, er staat veel meer op het spel. Als Lilith een gewone vrouw was geweest, zou ze vervangbaar zijn geweest. Maar juist doordat zij een Draak is, kan alles om haar draaien en krijgt wat zij meemaakt veel meer betekenis.

Heb je favoriete personages? Verandert dat iets aan wat ze meemaken? Ben je milder voor hen? Of pak je hen net harder aan?
Ieder personage heeft een plekje in mijn hart, maar met Lilith en Nealyn heb ik zoveel tijd doorgebracht, dat zij natuurlijk tot mijn favorieten behoren. Maar Rayender en Tokala ben ik ook steeds meer gaan waarderen. Rayender heeft zich ontwikkeld van rotjoch naar een kind waar ik ontzettend van houd. En Tokala is zo’n heerlijk complex personage. Hij heeft het verre van gemakkelijk.

Toen ik net begon met schrijven, was ik inderdaad te mild voor mijn favoriete personages. Lilith bijvoorbeeld, zij was een vreemdeling in Merzia, had ergens ingebroken en één van de bewoners van dat huis vermoord. Maar toen ze voor de koning werd gebracht, had die in eerste instantie vooral medelijden met haar en verwelkomde hij haar eerder als gast dan als gevangene. Mijn redacteur floot me snel terug. In de uiteindelijke versie wordt Lilith als straf gegeseld en moet zij gaan werken in het paleis. Dat is een heel stuk geloofwaardiger dan mijn eerste versie.
Inmiddels behandel ik iedereen zoals het verhaal en de gebeurtenissen dicteren. En dat is soms/vaak hard. Als ik me al laat beïnvloeden door de populariteit van personages, dan is het eerder dat ik degene van wie ik weet dat de lezers houden, net wat harder aanpak.

Oorlog en religie spelen een grote rol in je verhalen. Ben je zelf religieus? En vanwaar die fascinatie voor (religieuze) oorlog en strijd?
Ik ben katholiek gedoopt, maar niet religieus opgevoed. Ik zou mezelf eerder als spiritueel omschrijven. Ik geloof wel dat er iets is, maar wat dat is… geen idee. En ik vind het ook prima dat het verder geen vorm heeft.
Ik heb religies altijd wel heel fascinerend gevonden. Eigenlijk is het iets wat hoop en liefde moet brengen, maar ook verantwoordelijk is voor veel oorlogen en narigheid. Die tegenstelling vind ik interessant. Daarnaast intrigeert het me dat je meestal je religie niet kiest (want het ligt er maar net aan in welk gezin je wordt geboren en waar dat gezin woont), maar dat die wel zo’n ontzettend grote invloed op je leven heeft. Soms ben je door een religie al verwikkeld in een oorlog vanaf het moment dat je geboren wordt. Zelfs in onze huidige tijd nog.
Dat vind ik interessante gegevens om verder uit te diepen.

Eerste boek van Vertellingen van de Ondergang: Bloed

In de Vertellingen van de Ondergang heb ik daar heel erg mee kunnen spelen. Het begint met een oorlog tussen de Jakobanen (gedreven door religie) en de Merzianen (gemotiveerd door het beschermen/terugwinnen van hun land), maar aan het einde van de reeks zijn die grenzen vervaagd. Er zijn bijvoorbeeld gematigde Jakobanen die vechten voor Merzia en de nieuwe Godin. Mensen gaan meer nadenken en kiezen bewust een zijde. Niet allemaal natuurlijk, je hebt ook fanatici die blind blijven volgen. Helaas.
Voor mij zijn eigenlijk alle religies in de basis gelijk. Het is de menselijke interpretatie die zorgt voor de verschillen tussen stromingen. Dat hoopvolle, dat we samen kunnen komen en elkaar kunnen helpen, ook al noem jij God zus en ik zo, dat heeft een belangrijke plek in de serie ingenomen.

Welke functie vervullen de goden in je boeken?
Ze zijn scheppers en bemoeien zich nog steeds met de wereld. Vooral Jakob, maar ook de andere elf Goden. Jakob doet dat heel actief, de elf vooral op de achtergrond, omdat zij niet meer daadwerkelijk leven, maar wel zaken in gang hebben gezet voor ze zich te ruste legden.
Mijn personages zijn op verschillende manier religieus. Kiril is bijvoorbeeld teleurgesteld en hij belijdt het geloof meer vanuit een verplichting dan vanuit overtuiging. Maar zijn tweelingzus is priesteres, dus zij staat er heel anders in. Lilith is trouw aan Jakob, maar dat is heel erg gestoeld op angst voor haar schepper. Tokala is fanatiek tot in zijn kern en streeft voortdurend naar goedkeuring van Jakob, maar worstelt met de moeilijk te doorgronden geboden van zijn God. En er zijn ook volkeren die helemaal nergens meer in geloven.
Eigenlijk is Jakob een hele menselijke Godheid. Hij is de eerste tot leven gekomen ziel en verschilt dus niet heel erg van de mensen, behalve dan dat hij zich heel veel magie heeft toegeëigend en dus enorm sterk is. Hij heeft de wereld gemanipuleerd tot wat die nu is. Maar hij wordt gedreven door menselijke emoties: haat, teleurstelling, eenzaamheid.
Er staat ook een nieuwe Godin op, maar waar Nealyn allemaal toe in staat is en wat haar komst voor gevolgen heeft, daarover vertel ik liever niet te veel.

Waar sluit je werk bij aan?
Ik vind het niet aan mij om zo’n vergelijking te trekken, dat laat ik liever aan mijn lezers over. Ik kan je wel vertellen wie inspiratiebronnen voor me zijn. Ongetwijfeld sijpelt dat ook door in mijn eigen verhalen.
Robin Hobb is mijn favoriete fantasy auteur. Hoe zij haar personages neerzet, vind ik fenomenaal. Ik houd van hen, juist omdat ze zo menselijk zijn met goede en slechte eigenschappen. Ze maken fouten en hoe frustrerend dat soms ook is als lezer (dat je tegen de pagina’s schreeuwt: niet doen!), daardoor kun je je wel heel goed in hen verplaatsen.
En George R.R. Martin bewonder ik omdat geen enkel personage veilig is in zijn boeken. Dat levert een interessante spanning op, want een gevecht kan zomaar verkeerd aflopen.

Wat mag er voor jou absoluut niet ontbreken in een fantasyroman?
Die grijze moraliteit waar ik zelf graag over schrijf, dat wil ik ook terugvinden in de boeken die ik lees. Ook al zijn de hoofdpersonen draken of weet ik het wat voor wezens, ze moeten wel gelaagd en echt aanvoelen. Voor mij zit er veel meer troost in personages die niet de ultieme helden zijn. Als zij, ondanks hun fouten, toch iets goeds kunnen doen voor de wereld en de mensen om hen heen, kan ik dat ook.

Kim op een festival bij de Zilverspoor-tent

Heb je favoriete auteurs?
Ik noemde hierboven al twee auteurs die me inspireren. Maar een Nederlandse schrijver die ik geweldig vind, is Kelly van der Laan. Haar personages zijn levensecht en de dilemma’s waar zij mee worstelen verschrikkelijk. Het is altijd heerlijk om haar verhalen te lezen.

Hou je ook van fantasyfilms of -series? Fantasymuziek?
De muziek die ik graag luister, heeft meestal wel een fantasy sfeer. Ik heb Eivør ontdekt in het vliegtuig naar IJsland en dat draai ik nu heel vaak. Maar ook Agnes Obel, Loreena McKennit, Kate Bush… Of heftigere muziek, zoals Blind Guardian. Nightfall in Middle Earth is geweldig.
Films hebben een speciaal plekje in mijn hart. Mijn passie voor het genre werd opnieuw aangestoken toen de Lord of the Rings-films uitkwamen. Ik heb zelf ook aan een paar filmprojecten meegewerkt, zoals Born of Hope en Ren – the Girl with the Mark [Kim maakte enkele kostuums – red.]. Vanuit die liefde voor film heb ik ook een filmische boektrailer gemaakt voor de Lilith-trilogie.
Muziek, film en schrijven kwamen samen in het project Hunter’s Prey. Karen Leijzer van de band Seven Waters schreef een nummer bij Jager en Prooi. Daar moest natuurlijk ook een epische videoclip bij komen, dus deden we een crowdfunding om die te financieren. We hadden kostuums, geweldige acteurs en locaties en zelfs honden om de wolven te spelen. Dat is echt een geweldig project geworden.

Een aantal van je boeken is inmiddels ook naar het Engels vertaald. Welke zijn dat? Wil je op termijn al je boeken laten vertalen?
Hydrhaga en de Lilith-trilogie zijn al vertaald en ik ben nu bezig met het laten vertalen van de Vertellingen van de Ondergang. Ik doe het niet zelf, omdat mijn beheersing van het Engels niet goed genoeg is en omdat ik geen tijd heb om dat te doen. Ik wil nieuwe verhalen blijven schrijven. Het laten vertalen is een enorme investering en daarom werk ik naast het schrijven nog 12 uur per week bij de AH to Go.
In Nederland is het erg lastig om met schrijven een redelijk inkomen te genereren, helemaal als je fantasy schrijft. De internationale markt is veel groter. Ik heb er vertrouwen in dat mijn boeken het over de grenzen goed zullen gaan doen, vandaar dat we deze stap hebben gezet.

Merk je soms dat mensen liever de Engelstalige versie willen lezen?
Die zijn er. En dat snap ik ook best. Als je altijd Engels leest, is de overstap naar het Nederlands groot, net zoals voor mij de overstap naar een Engels boek groot is. Ik beheers het Engels prima, maar lezen in het Engels is voor mij toch minder ontspannen dan in het Nederlands. Dat zal voor mensen die altijd Engels lezen ongetwijfeld ook gelden.
Maar het grappige is dat de meeste lezers toch kiezen voor het Nederlands als ze horen dat dat de taal is waarin het verhaal is geschreven. Ik heb zo al meerdere mensen teruggewonnen naar onze eigen taalgebied.

Waar zijn je boeken te krijgen? (Nederlandstalig en Engelstalig)
Mijn boeken zijn te bestellen bij alle (online) boekhandels, te lezen via de bibliotheek en de ebooks zijn ook te vinden bij Kobo Plus of Kindle Unlimited (bij KU alleen de Engelse edities). En natuurlijk ben ik ook dit jaar weer op veel festivals en cons te vinden in de stand van Uitgeverij Zilverspoor en Zilverbron. Ik ben zelf een voorstander van kopen bij de bron, dus ik raad aan om de paperbacks aan te schaffen via de webshop van Uitgeverij Zilverspoor. Zij bieden ook setaanbiedingen aan voor bijvoorbeeld de complete Lilith-trilogie, dus het loont ook om daar te kopen.
En op 18 februari zullen al mijn boeken natuurlijk ook verkrijgbaar zijn bij de boekpresentatie.

Waar kunnen mensen meer over jou te weten komen?
Op mijn website staat informatie over mij, het schrijven en de boeken. Hier kun je ook van ieder verhaal een gratis voorproefje downloaden, zodat je voor aanschaf kunt bekijken of de schrijfstijl en het verhaal je aanspreekt.
Ik ben vooral actief op Facebook, maar heb ook Instagram en plaats geregeld video’s op mijn YouTube-kanaal (op beide ben ik te vinden als @kimtentusscher).
En ik probeer iedere maand een nieuwsbrief te versturen. Daarvoor kun je je inschrijven via mijn website.

Toekomstplannen? Wat zou je nog graag realiseren?
Ik hoop natuurlijk dat mijn vertalingen een succes worden. Het zou gaaf zijn als een serie wordt verfilmd. Maar ik ben vooral van plan om nog veel meer en vooral onbevreesd te schrijven. Er valt nog genoeg te vertellen over Eadunakh en haar bewoners.

Ook wij zijn nog lang niet uitgepraat. Wil je graag meer weten over Kims schrijfproces of over de masterscriptie gewijd aan Vertellingen van de Ondergang? Lees dan de vervolgen van dit interview, die op donderdag 16 februari en op woensdag 22 februari online komen.