Door Isabelle Plomteux

In de snelgroeiende Facebookgroep Science Fiction & Fantasy Boekenclub besloot auteur Filip P.G. Camerman een collectieve ranglijst van beste fantasy- en sciencefictionromans aller tijden aan te leggen. Hier lees je hoe dat in zijn werk ging en natuurlijk welke boeken er door de leden van de groep werden verkozen.

Dag Filip, hoe kwam je op het idee om dit te gaan doen?
Op een dag vroeg ik in de groep aan de andere leden wat volgens hen de grote scifi-klassiekers zijn. De antwoorden waren nogal verward, doordat ik de vraag niet duidelijk had geformuleerd. Ik bedacht toen dat ik gewoon aan iedereen had moeten vragen wat hun persoonlijke top 10 allertijden is. En dan bedacht ik dat het leuk zou zijn om al die lijstjes te combineren tot een gezamenlijke top-zoveel van de groep. Ik benaderde groepadmins John en Ruscha met het idee, en bood aan het zelf te organiseren, en aldus geschiedde. Ik ben sowieso een liefhebber van favorietenlijstjes maken en vergelijken, dus dit is pure fun voor mij.

Na de stemming voor een lijst van favoriete sciencefictionwerken kwam meteen de vraag om de oefening te herhalen voor fantasywerken, wat we natuurlijk hebben gedaan.

Hoe heb je het precies aangepakt?
Ik wist dat Moid van Youtube-kanaal Media Death Cult iets soortgelijks had gedaan, en ben gaan kijken hoe hij de stemmen had verzameld. Dat was met Microsoft Forms, dus heb ik dat gewoon ook gebruikt zonder daar verder over te piekeren.
Ik besloot deelnemers een top 10 te vragen, maar hen de optie te geven om ook een kleinere lijst door te geven (wel minimum een top 5) zodat mensen die minder belezen zijn in het genre ook konden deelnemen. Daar hebben ~10% van de deelnemers gebruik van gemaakt.
Dan moest ik een puntensysteem bedenken, zodat een boek dat iemand op #1 plaats zwaarder doorweegt dan wat zij op #10 plaatst. Ik overwoog eerst een bestaand puntensysteem zoals dat van de Formule 1 te gebruiken (25 18 15 12 10 8 6 4 2 1 punten voor plaatsen 1-10), maar dan zou één #1-notering zo zwaar doorwegen dat lagere notering bijna van geen belang meer zijn. Ik besloot uiteindelijk 5 3 3 2 2 1 1 1 1 1 punten toe te kennen aan, en zelfs dát lijkt me achteraf bezien misschien nog te veel gewicht te geven aan een #1-notering.

Uit welke boeken konden de mensen kiezen?
Wanneer het over de fantastische genres gaat, is er natuurlijk altijd twijfel over welk boek wel of niet tot welk genre behoort. Voor de eerste lijst was de vraag dus: wat geldt als sciencefiction? Dit was voor deze stemming eigenlijk geen echt probleem, want als iemand wil stemmen op een boek dat niemand anders als sciencefiction beschouwt, dan gaat dat boek de lijst niet halen en is die stem dus gewoon verloren. Ik hield het op: elk verhaal met scifi-elementen komt in aanmerking.
Wél een probleem is: hoe om te gaan met werken die uit meerdere boeken bestaan. Laten we deelnemers enkel op individuele boeken stemmen? Dan riskeren we dat de stemmen voor een geliefd vervolgverhaal verdeeld geraken over verschillende boeken en dat geen ervan daardoor de lijst halen. Laten we enkel op reeksen stemmen? Wat dan met reeksen als Duin die inmiddels uit boeken van verschillende auteurs en van wisselende kwaliteit bestaat?

Ik ging kijken hoe Moid dit heeft aangepakt, en hij blijkt gewoon twee aparte verkiezingen te hebben georganiseerd: één voor individuele boeken en één voor reeksen. Dat vond ik niet bevredigend, dus koos ik voor een tussenoplossing met een zorgvuldig verwoorde regel: alle boeken die een doorlopend verhaal met dezelfde personages vertellen, en die meteen na elkaar zijn gepubliceerd, tellen als één werk. Op die manier telt de Saga of Pliocene Exile van Julian May bijvoorbeeld als één werk, want het is een doorlopend verhaal met dezelfde personages en ze publiceerde de boeken na elkaar in 1981-1984. De Children of-reeks van Adrian Tchaikovsky telt niet als één werk, want het gaat om duidelijk onderscheiden verhalen en hij publiceerde tussendoor andere werken. Natuurlijk is de definitie niet sluitend. Als George R.R. Martin ooit A Song of Ice and Fire afwerkt, zullen de meeste mensen wel akkoord zijn dat die nieuwe boeken samen met de bestaande één werk vormen, ook al heeft hij ondertussen andere dingen gepubliceerd. Het blijft dus wat subjectief, maar deze regel lijkt me beter dan twee aparte lijsten maken.
Ik legde deze regels voor aan John en Ruscha, en dan aan de groep, en ze werden positief onthaald en dus toegepast.

Hoelang hadden deelnemers om te stemmen en hoe konden ze dat doen?
Ongeveer drie weken. Ik postte in de groep een link naar de Microsoft Form die ik had voorbereid, en postte regelmatig een reminder.

Hoe berekende je de uitslag?
Ik kon zelf een Excel downloaden met alle stemmen. Die enorme tabel herorganiseerde ik met formules tot ik een lijst had van alle stemmen onder elkaar, gerangschikt op de naam van de auteur, en met de toegekende punten erbij. Daarna heb ik de punten handmatig opgeteld. Hierin zat het meeste werk, want titels werden opgegeven in verschillende talen, en werden soms fout gespeld. Er werden soms ook titels van een boek gemengd met die van de reeks (Game of Thrones/Song of Ice and Fire) en zeker voor werken die ik zelf niet ken moest ik heel wat opzoekwerk doen.
Ex aequo’s werden beslecht in het voordeel van het werk met de meeste stemmen, en dan pas op de hoogste stem. Ik heb de grootte van de uiteindelijke lijsten laten afhangen van het aantal deelnemers en stemmen. Hoe groter de lijst hoe leuker natuurlijk, maar je wil ook niet werken gaan opnemen die maar één of twee stemmen hebben gehad. Voor sciencefiction is het zo een top 25 geworden, voor fantasy een top 40.

Je hebt de resultaten dacht ik ook nog op een andere manier berekend?
Klopt, tijdens een discussie over de fantasyranglijst, meer bepaald over de positie van Brandon Sandersons reeksen, merkte Kim ten Tusscher op dat het interessant zou zijn om te zien welke auteurs de meeste stemmen hadden gekregen. Dat vond ik ook, dus heb ik bij wijze van uitsmijter ook die lijst opgesteld en gepost.

Nrs 1 van beide ranglijsten; foto: © Sigrid Lensink-Damen

1. Robin Hobb
2. J.R.R. Tolkien
3. Terry Pratchett
4. Raymond E. Feist
5. J.K. Rowling
6. George R.R. Martin
7. Ursula K. LeGuin
8. Terry Goodkind
9. Robert Jordan
10. Roger Zelazny
11. Patrick Rothfuss
12. Jack Vance
13. Stephen King
14. Jay Kristoff
14. Neil Gaiman
16. Brandon Sanderson
16. V.E. Schwab
18. N.K. Jemisin
19. Naomi Novik
20. Sarah J. Maas
20. Tad Williams
22. Thomas Olde Heuvelt
23. Guy Gavriel Kay
24. Sophia Drenth
25. Juliet Marillier

Was dit eenmalig of wordt dit een jaarlijks weerkerend iets?
Bedoeling is dit elk jaar te herhalen! Met dan misschien meer ruimte tussen de sciencefiction- en fantasylijsten, zodat het eerder een halfjaarlijks gebeuren wordt.

Bedankt voor dit interview.

Filip P.G. Camerman is de auteur van het science fantasy epos ‘De Verloren Stammen van Aden’. Meer info op https://fpgcamerman.com/.