Door Karen van den Andel

Er zijn gedragingen waarvan ik als weldenkend mens razend kan worden, waarschijnlijk zoals ieder ander. Ik ben een sociaal en ontwikkeld denkend, coulant, rustig en meegaand persoon, totdat ik met zaken als onrechtvaardigheid, onderdrukking en (rechts)ongelijkheid geconfronteerd word. Daar krijg ik oprecht kortsluiting van in mijn hersenen.

Of de drie hierboven genoemde zaken nu maatschappelijk, politiek of religieus zijn; ik maak in mijn veroordeling geen verschil. Al deze facetten zijn door de mens gecreëerd en kunnen door de mens ook net zo goed ongedaan worden gemaakt. En het zou verdomme hoog tijd worden ook.

Ik leef voor sciencefiction, fantasy en horror (SFFH). Adem het in, adem het uit. Ik sta ermee op en ga ermee naar bed. Fantasize en haar – groeiende – activiteiten en bereik getuigen hiervan. Het is het fijnste wat er voor mij bestaat. In eerdere artikelen heb ik beschreven hoe ik al op jonge leeftijd met SFFH in aanraking ben gekomen, en dat het genre mij heeft gevormd tot wie ik nu ben. Niet alleen ikzelf ben erdoor gegroeid en gesterkt, ik hoor en zie dat anderen het geluk hebben gehad om mede door SFFH hun eigen kracht hebben ontdekt. Of het nu door LARP was, tabletopgames, boeken, films of wat dan ook: SFFH is een overwegend sociale, maar zeker ook een maatschappelijk nuttig onderdeel van iemands ontwikkeling. Ik kan het nooit genoeg benadrukken.

Om deze redenen ga ik altijd met heel veel plezier naar beurzen en evenementen, voor de sfeer en de gezelligheid, maar vooral voor de mensen: de ‘gewone’ bezoekers, de newbies en de cosplayers. Ik spreek graag met hen, hun verhalen inspireren mij. Iedere persoon die op zo’n gebeuren aanwezig is, is een gelijkgestemde of oprecht geïnteresseerde in de SFFH. Ik was dan ook totaal niet voorbereid op een ontmoeting met drie jonge cosplayers, meiden van 15 en 16, ieder uit een ander dorp in of liggend tegen de Nederlandse biblebelt.

Ze vertelden me dat ze zich noodgedwongen moesten omkleden en (af-)schminken op het station van de evenementslocatie zelf, omdat verkleed van huis gaan niet ging, soms zelfs gevaarlijke situaties kon opleveren. Een van hen vertelde dat zij zelfs een keer fysiek was mishandeld omdat haar kleding niet naar de in de thuisomgeving opgelegde norm was, een ander vertelde dat ze, door een – voor ons onschuldige – inschattingsfout op school door een volwassene verbaal aangevallen werd. Er zijn meer incidenten besproken, maar ik kan daar niet verder op ingaan om de privacy en veiligheid van deze meiden niet in gevaar te brengen. Wel kan ik je zeggen dat mijn shock en woede enorm was.

Ik geloof heilig in zelfbeschikkingsrecht, het menselijk vermogen om beslissingen te nemen die niet en nooit ten koste gaan van een ander. Maar bij de drie facetten die ik bij het begin van dit artikel heb benoemd, zie ik dat alleen niet gebeuren. Dat heeft, volgens mij, een en dezelfde oorzaak: macht. Niet te verwarren met leiderschap, leiderschap is als je het belang van iedereen in acht houdt, zonder dat er enkelen boven anderen gezet worden (‘De behoeften van velen wegen zwaarder dan die van enkelen’ – Charles Dickens en later Spock). Op het moment dat iemand keuzes maakt die enkel een paar bevoordelen, praat je over macht. En met macht komt de meest perverse prikkel die er bestaat: hebzucht. Macht genereert hebzucht naar kapitaal en andersom. Een vrijwel niet te stoppen constante, waardoor veel mensen veel macht willen krijgen, hebben en vasthouden. De mens met macht staat voor een keuze: met grote macht komt grote verantwoordelijkheid (deze uitspraak is oorspronkelijk door Boeddha gedaan, maar staat inmiddels beter bekend als het ‘Peter Parker-principe’), of het gemakshalve negeren van dit principe. Helaas wordt te vaak voor dit laatste gekozen.

Hierboven stel ik al dat onrechtvaardigheid, onderdrukking en (rechts)ongelijkheid enorm zichtbaar zijn in maatschappelijke, politieke of religieuze context. Het zijn vormen van organisaties die macht en kapitaal hebben. Ik richt me in dit stuk even op het christelijke instituut Kerk, in welke vorm dan ook (Rooms-Katholiek, Jehova’s Getuigen, gereformeerd, Pinkstergemeenschap, etc).

Sinds jaar en dag predikt de Kerk liefde, gelijkwaardigheid en zorg voor een ander. Zeker met de komst van Jezus in het Nieuwe Testament. Als deze leer de norm is, is dat goed. Maar helaas. Ook goedbedoelde leer kent excessen in de interpretatie en uitvoering ervan en die excessen zijn de hoofdontvanger van mijn woede, juist omdat dit intens wreed en ronduit kwaadaardig is. Ironisch genoeg belichamen zij juist hetgeen waartegen vol overgave wordt gepredikt.

Mijn pijlen op de Kerk hebben hun wortels in mijn jeugd. Net als de situatie van de meiden die de -rechtstreekse – aanleiding zijn voor dit stuk werd ik geconfronteerd met de nodige hypocrisie en zelfs onrechtvaardigheid. Van huis uit mocht ik niet naar ‘ET’, ‘Ghostbusters’ etc kijken, onder het mom van ‘het is te eng dan wel te gewelddadig’, terwijl elke pasen wel ‘Jesus Christ Superstar’ aan werd gezet. Gelukkig is mijn liefde voor deze film en vooral de muziek hier niet minder op geworden, maar het spreekt wel boekdelen.

Mijn inziens neemt het (ultra)conservatieve geloof in Nederland zorgwekkende vormen aan. Ook hier zijn Kerk en staat allang niet meer gescheiden, getuige de politieke partijen die met christelijk gedachtegoed in het pluche zitten: CDA, SGP en CU. Ook in de oppositie zitten lui die het niet zo nauw nemen met de scheiding van de machten: Forum voor Democratie, Partij voor de Vrijheid enz.

Is dit dan de uitwerking van ‘de vrije wil’? Misschien. Maar omdat de honger naar macht en kapitaal de verkeerde prikkels opwekken, blijft pervers gedrag de boventoon voeren. Ik zie dat bijvoorbeeld terugkomen in het stemgedrag bij moties en wetten, waar de vaak discriminatoire en ongelijkheidveroorzakende voorstellen eerder worden aangenomen dan de sociale en rechtvaardige. Dan heb ik het bijvoorbeeld over de vrijheid van abortus, zelfbeschikkingsrecht, LHBTIQ+-rechten, onderwijskansen, het zijn wie je bent en wie je wil zijn. Euthanasie, zelfdoding, evolutieleer, wetenschappelijk onderzoek en vrije keuze van het geschreven woord, of dat nu literatuur, fictie of non-fictie is.

Deze rechten en vrijheden liggen nu zichtbaar onder vuur of zijn zelfs in direct gevaar door religieus conservatisme en fanatisme, zoals we nu op grote schaal in Amerika zien en in groeiende mate in Nederland. Grote groepen volwassenen die er bewust voor hebben gekozen om 500 jaar terug in de tijd te gaan, hebben zich weten te vermengen met de politiek. Kerk en staat zijn in Amerika nooit wezenlijk gescheiden geweest en zullen dat op deze manier ook nooit worden. Ik ben zelf van mening dat de scheiding van deze twee zaken ook in Nederland steeds meer vervaagt. Het vreselijke is dat deze groepen ook kinderen hebben. Jeugd, die gegijzeld wordt door verwrongen idealisme, dogma’s en doctrines en die zich niet los kan trekken zonder met verstrekkende gevolgen geconfronteerd te worden.

Waarom staat er in de Bijbel dat God de mens vrije wil gaf, om dan in de 21^e eeuw nog steeds te zien dat mensen anderen hun wil blijven opleggen, omdat, zoals zij zichzelf dan verantwoorden: ”dit niet in lijn met God is”? Hoe verantwoord je deze mentaliteit nog?

Neem de wapenlobby in de Verenigde Staten: het tweede amendement gebiedt het recht op het dragen van wapens. Volgens mij was er gebod 13 (Exodus 20:3-17 en Deuteronomium 5:7-21): gij zult niet doden. Voor een ultragelovig land vormt dit de grootste hypocrisie, want dan komt opnieuw de abortusdiscussie bovendrijven. Wederom mag je een foetus niet doden, maar bij de zoveelste schietpartij op onschuldigen mogen wel doden vallen. Los van alle andere incidenten in de States schoot op 24 mei 2022 een waanzinnige om zich heen in een basisschool. Een basisschool! Naast zijn zestien slachtoffers is hijzelf ook uiteindelijk gedood. Tot zover het recht op leven.

De NRA (National Rifle Association) wordt vooral gefinanciëerd door oude, witte, rechts-conservatief christelijke mannen, die ik als bijbelfanaten beschouw. Hoe kan deze ongelofelijke hypocrisie voortduren? Simpelweg doordat zij wél gebruik maken van hun vrije wil, als het gaat om hun eigen interpretatie van het religieuze geschrift. Ze verbieden of maken het gemakshalve onmogelijk als een ander dat ‘godgegeven’ recht ook wil gebruiken, als de gedachtengang afwijkt van het door de conservatieven opgelegde beleid of het hen niet bevalt, zoals boeken, recht op eigen lichaam, LHBTIQ+, het losbreken uit de doctrine, de vrije kledingkeuze en ga zo maar door. Vaak zie je dat de grootste druk uitgeoefend wordt op vrouwen en meisjes die zich niet (meer) willen conformeren naar deze hypocrisie, of, in het geval van LHBTIQ+, hoor je het non-argument: ‘God heeft je gemaakt als man of vrouw en iets anders dan biologie telt niet.’.

Waarom toch? Zijn wij dan niet allemaal ‘Gods kinderen’? Zegt niet élke religieuze doctrine dat je armoede en honger moet bestrijden? Dat je je medemens moet omarmen en liefhebben? Vergeet men hier ook de zeven hoofdzonden voor het gemak? Jezus schopte toch eigenhandig de handelaren de tempel uit, omdat hij vond dat zij zondigden in het huis van God? Waarom trekken we dat dan niet door naar de maatschappij van nu, zodat het ongebreidelde kapitalisme en financieel belang van politieke partijen en het grootkapitaal aan banden gelegd kan worden? Ik trek de conclusie dat het, ook voor de religieuze politieke partijen enkel gaat om hebzucht en macht. Hoofdzonde 2 en 7, respectievelijk hebzucht en hoogmoed. Maar dat wordt voor het gemak omgebogen naar het ‘verwoorden van de stem van onze kiezer’, dus dan mag het weer wel, zeggen ze dan eigenlijk.

Kom ik toch weer terug op die meisjes die gewoon willen cosplayen en daar niemand kwaad mee doen. Waarom worden zij niet omarmd en liefgehad? Waarom kan dat alleen als zij de doctrine volgen en geen vol gebruik maken van hun vrije wil zoals het letterlijk geschreven staat? Waarom wordt dan vrije wil voor het gemak op de duivel afgeschoven, die misbruik van het godgegeven recht maakt? Laat ik eerlijk zijn, mijn katholieke opvoeding heeft wel degelijk zijn sporen nagelaten. Ik ben intiem bekend met de bijbel, ik (er)ken het oorspronkelijke idee van religie: het menslievende en het oeroude sociale dat er ooit achter ten grondslag lag. Ik ervaar religie alleen anders. Ik ben diep spiritueel, in de zin van dat ik wel degelijk geloof dat er meer tussen hemel en aarde is. Maar dat ik nog sterker geloof in de eigen zoektocht ernaar met zelfbeschikkingsrecht, vrije wil om te verwerpen en aan te nemen wat men wil en heb daarbij ook een diepe overtuiging van het enorme belang van de wetenschap.

Natuurlijk zijn er ook gelovigen (of mensen die net zoals ik diep spiritueel zijn) die SFFH juist zien als verlengstuk van zichzelf. Deze mensen wil ik eren. Maar deze tirade richt zich vooral op diegenen die hierin achterblijven en anderen daarmee te kort doen, zoals de (in)directe omgeving van deze meisjes. Daarvan zou ik zo graag zien dat zij hun horizon zouden verbreden.

Fantasy, sciencefiction, horror en al dat daarbij hoort, is het ultieme uiten van deze vrije wil. Het wordt hoog tijd dat we dit accepteren en dat we ervoor gaan vechten. Ik sta al jaren in de voorhoede en zal daar ook zo lang het nodig is blijven staan.

Prettige Feestdagen en een goed uiteinde, maar wel met een flinke overweging.

Karen van den Andel, hoofdredacteur Fantasize.