Door Isabelle Plomteux
Ik was best nieuwsgierig naar de man achter Iceberg Books, de nieuwe Nederlandse sciencefictionuitgeverij die sinds mei dit jaar maar liefst twaalf boeken op de markt bracht, van niet de minste auteurs. Ik zocht contact met Erik en sprak hem via Skype.
Kun je jezelf kort even voorstellen?
Ik ben Erik Schreuder, ik woon in Amsterdam en ben ondernemer. Het gamebedrijf waarvan ik ondertussen twaalf jaar CEO ben, Iceberg Interactive, is in Haarlem gevestigd. Wij brengen wereldwijd videogames op de markt voor de pc en consoles (Playstation, Xbox en Switch).
Hoe ben je, ik zou bijna zeggen in hemelsnaam, op het idee gekomen om daarnaast een uitgeverij te beginnen? Had je het nog niet druk genoeg?
(lacht) Dat wel, maar ik heb altijd een zwak gehad voor scifi en het graag en veel gelezen, het liefst in het Nederlands. Alleen kwamen er nog nauwelijks Nederlandstalige boeken op de markt. En als er dan toch een serie werd uitgegeven, werd deze vaak niet afgemaakt en bleef ik met een halve reeks achter. Daar besloot ik wat aan te gaan doen. Voor mezelf en voor alle andere scifi-fans die op hun honger bleven zitten. Zo werd Iceberg Books geboren.
Oorspronkelijk met het idee om de achtergebleven delen uit te geven van reeksen die halverwege waren stilgevallen, zoals de Expanse-serie van James S.A. Corey en de sequel-trilogie van de Mars-serie van Pierce Brown, maar uiteindelijk heb ik er toch voor gekozen om als start van de uitgeverij series uit te geven die nog niet eerder naar het Nederlands waren vertaald: de Skyward-reeks van Brandon Sanderson en de Lange Winter-trilogie van A.G. Riddle.
En hoe bevalt dat tot nu toe, een uitgeverij leiden?
Nou, net zoals ieder ander beginnend bedrijf hebben we natuurlijk te maken gehad met kinderziektes. Dat komt deels omdat ik met weinig of geen ervaring in het vak ben gestapt, dat geef ik eerlijk toe. Sommige dingen die ik op poten moest zetten om de uitgeverij draaiende te krijgen, kwamen vrij goed overeen met de game-industrie, zoals het aankopen van rechten of de distributie van fysieke goederen, maar andere waren helemaal nieuw voor me.
Waar ik me, denk ik, het meeste op verkeken heb, is op het vinden van vertalers die een deugdelijke vertaling van een scifi-roman konden afleveren. Boeken zijn toch een ander verhaal dan videogames. Inmiddels is dat probleem opgelost en hebben we wel de juiste mensen hiervoor, maar het heeft ons toch een paar maanden gekost om de eerste vertalingen, die eerlijk gezegd behoorlijk teleurstellend waren, recht te trekken. En dat is gelukt, want we krijgen eigenlijk alleen maar grote complimenten over de vertalingen. Zodoende zijn de eerste boeken uiteindelijk pas in mei en juni van dit jaar verschenen in plaats van eind 2020, zoals oorspronkelijk aangekondigd. Maar ik wilde een kwaliteitsproduct afleveren en dus zat er niets anders op dan de verschijningsdatum uit te stellen. De coronapandemie speelde bij dat uitstel ook een grote rol, natuurlijk.
Een tweede kinderziekte, die tot op vandaag nog steeds speelt en waar ik het eerlijk gezegd soms behoorlijk van op mijn heupen krijg, is de houding van de Nederlandse boekhandelketens. Ik weet niet of je de Nederlandse boekhandelsmarkt kent, als Vlaamse?
Niet erg goed, ben ik bang.
Nou, kijk. In de grote steden heb je grote, onafhankelijke boekhandels, zoals een Scheltema in Amsterdam, een Donner in Rotterdam of een Dominicanen in Maastricht. Die hebben de boeken van onze jonge uitgeverij netjes ingekocht en in hun winkels gelegd, wat ik geweldig apprecieer. Maar in kleinere dorpen en gemeenten behoort de plaatselijke boekhandel veelal tot een van de drie volgende ketens: Bruna, Libris of Ako.
Hun inkopers blijven halsstarrig weigeren om de boeken van Iceberg Books op te nemen in het assortiment. Er zijn wel ketenboekhandels die onze uitgaven op eigen houtje hebben besteld, maar onze boeken liggen tot op heden niet in het centraal magazijn van de keten waar ze toe behoren. Zelfs met recht van retour (boeken die na een bepaalde tijd niet verkocht zijn, kunnen dan worden teruggestuurd naar de uitgeverij) willen de centrale inkopers er niet aan.
Geven die inkopers daar een reden voor op? Het zijn nu niet bepaald kleine namen die je hebt uitgegeven.
Nee, precies. Brandon Sanderson is zo ongeveer een levende legende, die man verkoopt een ontstellend aantal boeken, die ook nog eens geweldig goed geschreven zijn. Het is een beetje een kip en ei verhaal. Ze vinden ons te klein.
Dan zeggen wij: “We hebben al twaalf titels in een jaar uitgegeven.” Hun reactie daarop: “Ja, maar je auteurs zijn niet bekend genoeg.” Dan antwoorden wij: “We hebben heel veel miljoenbestsellerauteurs in de stal.” Maar zij zijn van mening dat het niet gaat verkopen. Dat de klanten van hun boekhandels niet voor scifi te vinden zijn, maar de scifi van grotere uitgeverijen nemen ze wél op. Tja, als ik dan zie wat de boeken van Iceberg Books in Vlaanderen doen…
Daar liggen ze wel. Ik heb mijn exemplaren in de Standaard boekhandel van Leuven gehaald.
Standaard heeft onze uitgaven inderdaad ruim ingekocht, tot hun en mijn tevredenheid. Maar goed, misschien draaien de Nederlandse ketens nog wel bij. Wij zijn natuurlijk nog maar sinds mei op de markt. Ik snap wel dat die inkopers even de kat uit de boom willen kijken. Wordt het wat met die kerel uit de game-industrie? Dat, weet je wel. Maar wij gaan nergens heen, hoor. Wij blijven gewoon mooie boeken maken. In het Nederlands.
Op een dag zullen die inkopers daar heus wel de waarde van inzien. En als dat niet het geval is, tja, dan verzin ik wel andere manieren om Nederlandstalige scifi bij de Nederlandse lezer te krijgen. Want die lezer is er, daar ben ik van overtuigd. Een hoop mensen lezen hun scifi vandaag in het Engels, omdat de bestaande uitgeverijen ze simpelweg geen andere keuze hebben gelaten, niet omdat ze dat per se zo leuk vinden.
Er zijn tot nu toe twaalf boeken verschenen bij Iceberg Books en slechts twee daarvan zijn standalones. Was het een bewuste keuze om voor reeksen te gaan?
Niet echt. Het is gewoon zo dat er in scifi veel meer reeksen dan standalones verschijnen. Dat heeft veelal te maken met de worldbuilding, denk ik. Ik vond het belangrijk om toch wat standalones uit te geven voor mensen die zich niet aan series willen committeren en vond daar in Jasper T. Scott een goede auteur voor.
Jullie hebben de belofte gemaakt om steeds alle delen van een serie uit te brengen. In het geval van A.G. Riddle, Frank van Dongen en Dennis E. Taylor zijn de delen zelfs tegelijkertijd verschenen. Is dat geen enorm financieel risico?
Kijk, ik wil de mensen de zekerheid bieden dat de reeks waarvan ze een boek aanschaffen, wordt afgemaakt. Hoe kan ik dat beter doen dan door alle boeken gelijktijdig uit te geven? De enige reden dat ik dat bij Brandon Sanderson niet heb gedaan, is dat de boeken simpelweg nog niet geschreven zijn. Cytonic, het derde deel in zijn Skyward-reeks, is net verschenen in de USA (de Nederlandse vertaling komt voorjaar 2022 bij ons uit) en het vierde boek verschijnt pas in 2023. Dan kan je niet anders dan wachten. En wat dat financieel risico betreft, dat was er anders ook geweest, want ik ging die boeken sowieso uitgeven.
Tot nu toe geef je enkel scifi uit. Kan daar in de toekomst verandering in komen?
Dat sluit ik zeker niet uit. Fantasy lijkt me bijvoorbeeld een grote kanshebber.
Met de pas verschenen trilogie van Frank van Dongen geef je nu ook een Nederlandstalige auteur uit. Was dat altijd al het plan of was het eerder een onverwachte keuze?
In het begin was het zo dat ik simpelweg geen Nederlandstalige scifi-auteurs kende. En zij kenden mij niet. (lacht) Een uitgeverij beginnen met het uitgeven van een paar grote gekende Engelstalige namen leek me bovendien geen verkeerde keuze. Maar via via kwam ik een paar maanden geleden in contact met Frank. Hij liet me zijn manuscript lezen, manuscripten moet ik eigenlijk zeggen, en ik was aangenaam verrast. Dus besloot ik zijn Ontdekking van de mens-serie uit te geven. Inmiddels heb ik al een aantal manuscripten van Nederlandstalige auteurs op mijn bureau liggen.
Alleen, waar haal ik de tijd vandaan om ze te lezen? Sinds mei hebben we met een klein team twaalf boeken uitgegeven. Daar gaat een enorme hoeveelheid werk in zitten. Meer dan ik had verwacht, dat wil ik gerust bekennen. Maar tegelijkertijd is het geweldig leuk om te doen.
Tot nu toe zijn er geen e-books beschikbaar. Heb je daar een bepaalde reden voor?
In de games is natuurlijk alles digitaal. Alleen is het daar zo dat een game voorzien is van een unieke keycode, die gekoppeld is aan jouw gebruikersaccount. Bij e-books is die beveiliging er niet. Daar heb ik moeite mee. Er zit te veel werk in vertalingen en uitgaven om de boeken zomaar zonder vergoeding door iemand van kwade wil te laten delen. Zolang de beveiliging van e-books niet verandert, denk ik niet dat ik me eraan zal wagen.
En luisterboeken, hoe zit het daarmee?
Ik heb wel interesse in audioboeken. Het kostenplaatje moet ik nog verder analyseren, maar volgens mij ben je als uitgeverij er verantwoordelijk voor dat het audiobestand er komt. Ik heb twee keer contact gezocht met Storytel en nooit een antwoord ontvangen.
Krijg je eigenlijk beperkingen opgelegd als je de rechten op een vertaling aankoopt? Bijvoorbeeld het verplicht overnemen van de cover?
De rechten zelf zijn beperkt in de tijd, meestal krijg je ze voor een jaar of acht, soms tien. In die periode wordt er van je verwacht dat je een bepaald aantal boeken verkoopt, anders kan je de rechten verliezen. Maar andere verplichtingen, nee.
Je kan de rechten op de cover mee aankopen, maar het hoeft niet. Bij Brandon Sanderson heb ik bijvoorbeeld betaald om de Amerikaanse covers te mogen overnemen, bij de Bobiversum-trilogie van Dennis E. Taylor ben ik met de Duitse uitgever gaan onderhandelen over de aankoop van hun covers, want die vond ik geslaagder dan de oorspronkelijke covers. Wel wordt er van je verwacht dat je je cover ter goedkeuring voorlegt.
De Skyward-reeks van Brandon Sanderson wordt vaak onder YA gerangschikt. Jullie doen dat niet. Is dat een bewuste keuze? Loop je zo geen lezers mis? Of was het net andersom, dachten jullie dat het YA-label volwassen lezers zou afschrikken?
Dat is altijd de vraag natuurlijk: onder welk genre presenteer ik een boek aan de boekhandel en de lezer? Maar aan de recensies en reacties op sociale media te zien, hebben de YA-lezers de weg naar de Skyward-reeks gevonden, dus dat zit wel goed.
Hoe zie jij de toekomst van de Nederlandstalige scifi?
Beslist positief. Steeds meer mensen kijken niet alleen scifi, maar lezen het ook. Ze moeten alleen nog even beseffen dat dat ook in het Nederlands kan. Ik hoop dat ik met mijn uitgeverij tot dat besef kan bijdragen.
Hoe heb je de auteurs geselecteerd die je als eerste hebt uitgegeven? Want het aanbod aan Engelstalige scifi is natuurlijk enorm. Ik heb de indruk dat je bewust breed bent gegaan, om zoveel mogelijk lezers aan te spreken. Zie ik dat juist?
Daar heb je gelijk in. Skyward is een lekker ruimteavontuur met een jonge pilote als heldin. Het leest als een trein en is inderdaad iets meer YA-gericht. De trilogie van A.G. Riddle speelt zich af op aarde, het eerste deel dan, en heeft het over een probleem dat veel mensen vandaag bezighoudt: een ontspoord klimaat. De standalone van Jasper T. Scott die we hebben uitgegeven, Stelsel onbekend, is dan weer een spannende scifi-thriller. Voor elk wat wils dus.
Zie je samenwerkingsmogelijkheden tussen je gamebedrijf en je uitgeverij? Bijvoorbeeld een verhaal dat voor een game/in een gamewereld wordt geschreven? Zoals de D&D novels?
(Denkt even na) Nee, dat zie ik niet meteen gebeuren bij ons. Het zijn toch twee verschillende dingen. Zoiets verkoopt alleen als het een echte toptitel is zoals Halo of The Witcher.
Tot slot: wat zijn jullie toekomstplannen? Welke auteurs staan er nog op stapel?
In het voorjaar van 2022 komt de vertaling van Cytonic uit, het derde deel in de Skyward-reeks van Brandon Sanderson. Zonneschaduw van Scott moet ook nog steeds uitkomen. Ook gaan we Het bouwplan van Frank van Dongen begin 2022 heruitgeven. Ik ben nog aan het kijken naar de verdere line-up, zoals de novelles van Sanderson die zich ook in het Skyward-universum afspelen. En ik heb nog wel wat andere series op het oog. Welke, dat ga ik nog even voor mezelf houden tot de onderhandelingen erover afgerond zijn.
En waar kunnen geïnteresseerde lezers meer informatie over jullie vinden?
We zijn te bereiken op onze website, we zijn actief op Facebook en Instagram en binnenkort komt er een grote promo-actie op Hebban. We zouden ook naar de HSFcon in Sneek gaan, maar daar heeft corona een stokje voor gestoken. Verder denk ik na over een nieuwsbrief maar voorlopig hik ik daar een beetje tegen een database met e-mailadressen en de privacywetgeving aan.
Uitgelichte afbeelding: eigen foto van Erik Schreuder.
© 2020 – 2023 Fantasize & Isabelle Plomteux