Door Steven van den Berg

Verdwalen in een nieuwe wereld vol wonderen, magie en fantastische wezens. Het fantastische genre is als op vakantie gaan. Alles is nieuw, spannend en brengt mooie herinneringen met zich mee. Maar fantasy is meer dan enkel entertainment.
Een verse wereld, waarin niets bepaald en alles nog mogelijk is, biedt kansen om onze eigen wereld opnieuw te ontdekken. Iedere dag komen wij in aanraking met onze eigen wereld. Onze emoties zijn onlosmakelijk verbonden met alles om ons heen. Ons verleden, heden en visie op de toekomst. Onze blik is gekleurd. Het is erg lastig om bepaalde thema’s anders te bekijken dan hoe jij ze zelf ervaart. Je echt verplaatsen in een ander perspectief vraagt om loslaten. Het volledig kunnen loslaten van jezelf is een haast onmogelijke opgave. Jouw mening, inkleuring en visie zijn verbonden met de omstandigheden van je leven: ervaringen uit je verleden, de plek waar je bent opgegroeid, waar je woont, werkt, leeft, wie je vrienden zijn, familie, alles om je heen. De enige manier om de wereld opnieuw te aanschouwen is de context te veranderen.

Neem bijvoorbeeld iets als slavernij. Creëer een natie die rijk wordt door slavernij, mensen verhandelt alsof het goederen zijn en trots haalt uit zijn machtspositie. In elk verhaal zal dit de slechterik zijn; verafschuwd vanwege onze mening op het thema. Het liefst zien we een held opstaan die een eind maakt aan de verschrikking. Zoals Daenerys dat deed in Game of Thrones. Eigenlijk zijn we het er allemaal over eens: slavernij is fout. Toch hebben wij enorm veel moeite met ons eigen slavernijverleden. Een verontschuldiging leidt tot maatschappelijke discussie en wrijving, hoewel we het er toch over eens waren dat slavernij fout is? De context van ons leven maakt dat we niet objectief kunnen oordelen. Trots zijn op je land, het is al zo lang geleden, iedereen deed het; allemaal meningen die onze objectiviteit vertroebelen.

In de verhalen van The Witcher van Andrzej Sapkowski is de hoofdvraag: wat maakt iemand een monster? Hoewel de veronderstelling is dat elk creatuur een monster is, leer je gaandeweg begrijpen dat lang niet alle wezens slecht zijn. De monsters worden gebracht als verachtelijke wezens die allemaal vernietigd moeten worden. Daarentegen komt het hoofdpersonage, Geralt, vaak mensen tegen die verschrikkelijke dingen doen en zich in feite gedragen als monsters. Mensen projecteren eigenlijk hun eigen gedrag op de wezens.
Andrzej Sapkowski stelt dezelfde vragen die ook filosofen als Jean-Jacques Rousseau en Thomas Hobbes stelden: is de mens inherent slecht? Oké, Sapkovski’s literaire werken zijn aanzienlijk minder filosofisch, rijker aan scheldwoorden en naaktscènes, maar zijn kleurrijke schrijfstijl maakt een stuk leuker om te lezen, zonder afbreuk te doen aan de thematiek.

Zelf probeer ik ook maatschappelijke thema’s te verwerken in mijn boek. Het personage Silfer, bijvoorbeeld, is geadopteerd en moet leren omgaan met de brandende vraag wie haar biologische ouders zijn en waarom die afstand van haar hebben gedaan. Het gaat daarnaast ook over de masculiene cultuur die diep geworteld zit in de verhaalwereld en regelmatig zorgt voor een ongelijkheid tussen man en vrouw. Dan probeer ik racisme te bespreken. In mijn boek uitte dit zich tegen magiërs en is dit ontaard in een oorlog die de hele wereld heeft veranderd. Mijn eerste boek, Trisylia – de vergeten oorlog, heeft niet voor niets die titel gekregen. Tijd doet vergeten. De oorlog die honderdzestig jaar geleden Trisylia heeft veranderd, is nu de status quo. Wat er allemaal heeft plaatsgevonden raakt, verloren in de stroom van de tijd. Het vergeten van bepaalde aspecten uit onze geschiedenis doen we regelmatig, zoals de zwarte bladzijden uit onze gouden eeuw. Als je kijkt naar onze geschiedschrijving onthouden we vooral wat we willen onthouden. De overwinnaar schrijft de geschiedenis. Het liefst zou Srebrenica uit het collectief geheugen worden gewist. Herinneren we ons nog echt de Eerste Wereldoorlog? Hoelang duurt het voordat we de emotionele connectie met ons verleden verliezen en welke gevolgen heeft dat voor onze toekomst?

Op vragen hoeft niet altijd een antwoord te komen, soms is nadenken al voldoende. Het openen van een gesprek kan leiden tot zoveel nieuwe inzichten, maar daar moet je wel voor openstaan. Het loslaten van je eigen kaders is dan nodig, maar dat is lastig. Pak dan eens een thema of een vraag en plaats deze in een andere context. Een verse wereld, zonder emotionele binding.

Fantasy is niet enkel voor vermaak. Het biedt ons een filter om onze eigen wereld in een ander licht te kunnen bekijken. Om vragen en thema’s te behandelen, zonder onze emotionele bagage. Achter elk fantasyverhaal staat een trotse schrijver die met een stevig portie creativiteit een wereld heeft uitgedacht om daarin thema’s bespreekbaar te maken die elders misschien worden verzwegen. Ik ben ervan overtuigd dat we met behulp van onze fantasie beter tot de kern kunnen komen. Creatief denken zorgt dat we problemen echt bespreekbaar kunnen maken. We kunnen genuanceerder met elkaar het gesprek aangaan. Die nuance helpt om ons beter uit te drukken, waardoor men misschien eerder geneigd is te luisteren. En luisteren is het begin van een écht gesprek. Want bij een gesprek hoort luisteren net zoveel als spreken. Gehoord worden en aanhoren. Fantasy biedt een wereld om dit gesprek te starten.

Over de auteur:
Steven van den Berg is auteur van de Trisylia-serie, waarvan het eerste deel, De vergeten oorlog, overal verkrijgbaar is. Het tweede deel van Trisylia wordt geredigeerd en verschijnt in 2022. Hij had op jonge leeftijd al een rijke fantasie, die gepaard gaat met een voorliefde voor geschiedenis. Mythologie en volksverhalen konden zijn aandacht altijd vasthouden. Zijn passie voor het fantastische genre kwam toen hij op zijn twaalfde Roverandom las, een werk van Tolkien. Vanaf dat moment werd menig fantastisch boek verslonden. Gevoed door verhalen, films en de wereld om hem heen kwam Trisylia tot stand. Hij schroomt niet om af te wijken van bewandelde paden, waarmee hij zijn lezer af en toe graag in de verbazing laat vallen.