Door Mirjam Kerrar-Mol

Soms is het alsof een boek in de winkel je roept. Drie jaar geleden gebeurde mij dat met Legendes & lattes van Travis Baldree. De premisse van een ork die een koffieshop begint, leek vreemd, maar het verhaal greep me meteen. Het boek behoort tot het genre cozy fantasy, waar ik tot dat moment nog niet eerder van gehoord had. Ik las meer boeken in dit genre en ik werd er verliefd op. Er verschenen meer Nederlandstalige boeken en ook vanuit de social media kwamen enthousiaste geluiden. Er was voor mij ineens een ruime keuze. Ik was dus niet de enige die de aantrekkingskracht van cozy fantasy niet kon weerstaan. En daarmee begon ik me ook iets af te vragen: waarom heeft dit genre, dat zich richt op persoonlijke groei, gemeenschap en troost, zoveel aantrekkingskracht? In dit artikel duik ik in de charme van cozy fantasy, leg ik uit wat het genre kenmerkt en deel ik mijn beste leestips.

Wat is cozy fantasy?
Cozy fantasy is een subgenre binnen de fantasy dat zich richt op feelgoodverhalen. Dit zijn verhalen die een positief of een warm gevoel achterlaten bij de lezers. Er is gegarandeerd een happy end en ze bieden een alternatief voor de harde realiteit, waardoor ze een luchtige en een vrolijke vorm van ontspanning zijn.
In cozy fantasy gaat het vaak om verhalen waarbij er in verhouding weinig op het spel staat: de wereld hoeft niet gered te worden, maar de personages houden zich wel bezig met lokale of persoonlijke problemen. Vaak wordt er een nieuw leven opgebouwd, vriendschappen gesloten of het hoofdpersonage moet een plaatselijk mysterie oplossen. De wereld redden is in cozy fantasy niet nodig, de buurt misschien wel, maar het belangrijkste wat redding verdient, dat is het hoofdpersonage zelf.

Opvallend binnen het genre is de focus op sfeer in het verhaal. Zo zijn er vele beschrijvingen van locaties waar ik me ook graag zou bevinden als dit mogelijk was. Denk aan knusse boekwinkels, magische tuinen en comfortabele huisjes. Het is warm, gezellig en zelfs uitnodigend. En hoewel ik In de ban van de ring met veel plezier heb gelezen, was ik toen al meer geïnteresseerd in de huisjes in Balingshoek, dan het landschap van Mordor.

Is alles dan knus en gezellig in cozy fantasy? Dat is zeer zeker niet het geval. Er gebeuren natuurlijk ook ‘grotere’ dingen. In Spellshop van Sarah Beth Durst vlucht de hoofdpersoon (Kiela) uit de grote stad, omdat daar een revolutie is uitgebroken. Met haar bootje vaart ze naar het eiland waar ze gedeeltelijk is opgegroeid en daar gaat haar avontuur verder. En in Een magiërshandleiding voor defensief bakken van T. Kingfisher, vindt hoofdpersoon Mona een lijk in de bakkerij. Er gebeuren ook ‘grotere’ dingen, maar nog steeds niet op wereldschaal.

Cozy fantasy heeft ook weer vele subgenres. Zo bestaat er ook cozy horror, een subgenre dat ervoor zorgt dat het verhaal leuk en eng is, vaak tegelijkertijd. Helaas is dit nog niet zo sterk vertegenwoordigd in Nederland. In de Verenigde Staten en Groot-Britannië wint het al wel snel terrein. Een voorbeeld van cozy horror is A House With Good Bones van T. Kingfisher. Als je dit verhaal leest, dan is het net alsof je een spookhuis op de kermis ingaat. Je weet dat het nep is, maar het blijft toch spannend.
Daarnaast hebben al meerdere schrijvers zich gewaagd aan cozy mysterie. De pas verschenen film The Thursday Murder Club, die op Netflix te vinden is, is gebaseerd op de boekenserie De Moordclub (op donderdag) van Richard Osman.

Emily Wildes encyclopedie der feeën – Heather Fawcett

De onweerstaanbaarheid van knusheid
Waarom trek ik me terug in deze verhalen? Wat is hun aantrekkingskracht? Als ik het nieuws volg, word ik daar niet vrolijk van. Op grote schaal zijn er oorlogen en hongersnood aan de orde van de dag. In Nederland krijgen we onze portie ellende ook voor de kiezen. Er gebeuren verschrikkelijke dingen en daar hebben we geen invloed op.
Alleen in mijn eigen cirkel kan ik wel wat doen. Ik heb geen speciale krachten, maar ben wel moeder van twee kinderen voor wie een kusje op de knie magie is. Die pijn kan ik wegnemen en zo mijn en hun wereld weer wat fijner maken.
De huidige samenleving is al groot en moeilijk genoeg en soms wil ik naar een wereld waarin de problemen niet van wereldformaat zijn. Dus na een lange werkdag lig ik op de bank wanneer de kinderen slapen en manlief aan het sporten is. Dat is het moment waarop ik mij wil onderdompelen in ouderwetse knusheid, waarop ik wil afreizen naar waar de problemen overzichtelijk zijn. Op dat moment heb ik behoefte aan een ork die een koffieshop begint (Legendes & lattes – Tavris Baldree) of een onderzoeker die zich heeft gericht op het feeënvolk (Emily Wilde-trilogie – Heather Fawcett). En hoewel ik er niet negatief tegenover sta, bestaat mijn dagelijks leven niet uit het terugbrengen van een ring of vechten met een leger orks. Nee, dan wil ik graag terug naar een knusse boekhandel of theewinkel met schattige bijpersonages.
De magie van cozy fantasy zit ‘m in het gedeelte cozy. Het zijn verhalen waarin wezens op zoek zijn naar zichzelf of hun plek in de wereld, maar waar het wel klein blijft. En dat is een pad dat de mens ook bewandelt. Waar horen we bij? Wie zijn we echt? Niemand wil alleen zijn en juist cozy fantasy speelt moeiteloos in op deze behoefte van de mens.

Ik wilde wel weten of ik de enige was die zo dacht over dit genre, dus heb ik contact opgenomen met Davey Cobben die de website www.cozyfantasy.nl beheert en stelde hem dezelfde vraag die ik mezelf ook stelde: wat is nu precies de aantrekkingskracht van cozy fantasy?
‘Wat mij aanspreekt in het genre is het luchtige, menselijke aan de verhalen,’ zegt Davey. ‘Juist het feit dat er weinig moord en doodslag is en veel aandacht voor persoonlijke connectie tussen de personages, is wat het voor mij ideale verhalen maken. Zeker in deze wereld met dagelijks nare nieuwsberichten is dat best fijn. Ik denk dat dat voor meer mensen geldt.’ Davey vat in andere woorden samen wat ik ook ervaar. Ik ben dus niet de enige die graag fantastische, maar o zo menselijke, verhalen leest.

Jachtmes en kruidenthee – Roselynd Randolph

Nederlandse cozy fantasy
De laatste tijd zien Nederlandse uitgevers een groeiende markt voor Nederlandse cozy fantasy. Zo heeft uitgeverij Zomer & Keuning zich echt op dit genre gestort. Zij geven uitsluitend feelgood(fantasy)boeken uit. Ook op eigen bodem komen er steeds meer auteurs die zich in de wereld van cozy fantasy wagen.
Zo heeft Petra Doom een mini-novelle geschreven: Het winterpaleis. In dit verhaal ontmoet Astoria, oudste dochter van de graaf van Askenloof, een wezen dat ze alleen kent uit oude volksverhalen. Daarnaast heeft Roselynd Randolph twee verhalen uitgebracht die onder cozy urban fantasy vallen, namelijk Zonnebloemen en weerwolven en Jachtmes en kruidenthee. In het eerste verhaal doet de espresso-minnende weerwolf, Tim, onderzoek naar veenlijken. Wanneer hij erachter komt dat er nog een weerwolf rondloopt, moet hij een oplossing zoeken, want twee is echt te veel. In Jachtmes en kruidenthee is Laura (noem haar alsjeblieft geen heks) haar krachten kwijt en moet ze ook nog met haar zandbakliefde Martijn uitzoeken waarom de bossen van Meeraert in groot gevaar verkeren.
De populariteit is te zien zowel onder Nederlandse schrijvers als lezers. De website www.cozyfantasy.nl speelt hier ook op in. Deze site richt zich op dit genre met artikelen, recensies en interviews, zodat wij op de hoogte zijn van alle nieuwtjes. Zij zijn nu zelf bezig met een cozyfantasybundel met een vijftal Nederlandse auteurs.

Hebben we cozy fantasy nodig?
Binnen dit genre zijn de verhalen net zo divers als bijvoorbeeld binnen de high fantasy. Als je kijkt naar de ontwikkeling van cozy fantasy is dit razendsnel gegaan. Ook heeft social media hieraan bijgedragen. Veel boeken worden gepromoot op TikTok en Instagram. Daarnaast komen er ook prachtige edities uit van sommige boeken, waardoor ze, of je het genre nu leuk vindt of niet, fantastisch in de boekenkast staan.
Dit genre speelt, op dit moment, moeiteloos in op de behoeften van vele lezers. De wereld is groot en er gebeurt veel, misschien wel te veel. Cozy fantasy geeft ons een alternatief voor onze eigen harde realiteit. En hoewel ‘gewone fantasy’ dit ook doet, lezen we bij cozy op een andere, kleinschaliger manier, over mensen of wezens en het leven. Het genre benadrukt positieve waarden, heeft ‘zachtere’ onderwerpen, maar het speelt vooral in op wie we ook kunnen zijn als mens.
Dus schenk een kop thee in, pak een dekentje en laat je meeslepen door een boek dat troost biedt, want dat is precies wat dit genre zo onweerstaanbaar maakt.

Wil je je onderdompelen in knusheid? Probeer deze boeken dan eens:

Legendes & lattes – Travis Baldree
De avontuurlijke ork Viv is toe aan iets nieuws. Na een leven als huurling vol gevechten en bloedvergieten, besluit ze haar zwaard in te ruilen voor een koffiebar in een klein dorpje. Maar dat is een flinke uitdaging. Rivalen proberen haar plannen te dwarsbomen en dan is er ook nog het kleine detail dat niemand in het dorp ooit van koffie heeft gehoord. Gelukkig staat Viv er niet alleen voor. Met nieuwe vrienden, vertrouwen en geluk lijkt haar niets meer in de weg te staan. Of is ze zelf haar grootste vijand?

Het babydragoncafé – A.T. Qureshi
Saphira heeft een café voor gasten én hun babydraken, maar het runnen van een zaak vol kleine vuurspuwers blijkt een stuk lastiger dan gedacht. De babydraken hebben al enkele meubels – en een heel dure espressomachine – in vuur en vlam gezet.
Een van de bezoekers, de charmante maar grumpy Aiden, vraagt of zij zijn ondeugende babydraak Sparky wil trainen, in ruil voor genoeg geld om het café voorlopig draaiende te kunnen houden. De zorgeloze Saphira en de knorrige Aiden verschillen van elkaar als dag en nacht, maar de samenwerking gaat steeds beter. Er lijkt zelfs een vonk over te slaan tussen de drakenvlammen…

Emily Wilde-serie – Heather Fawcett
Cambridge-professor Emily Wilde is een geniale geleerde, een nauwgezette onderzoeker en de voornaamste expert op het gebied van feeën. Maar op sociaal vlak is ze minder sterk; ze geeft de voorkeur aan het gezelschap van haar boeken, haar hond en het feeënvolk. Terwijl ze in Hrafnsvik onderzoek doet naar feeën, mengt haar academische rivaal Wendell Bambleby zich in haar leven. Naarmate Emily steeds dichter bij het ontrafelen van de geheimen van de feeën komt, komt ze ook op het spoor van een ander mysterie: wie is de echte Bambleby?

Een magiërshandleiding voor defensief bakken – T. Kingfisher
De veertienjarige Mona is niet zoals alle andere magiërs die de stad verdedigen. Ze heeft geen controle over bliksem en kan ook niet met water praten. Haar compagnon is een zuurdesemstarter en haar magie werkt alleen op baksels. Ze heeft een comfortabel leven in de bakkerij van haar tante, waar ze de klanten vermaakt door de peperkoekmannetjes op de toonbank te laten dansen.
Wanneer Mona op een ochtend de bakkerij opent en een lijk vindt, neemt haar leven een duistere wending. Er sluipt een moordenaar door de straten en het lijkt erop dat Mona zijn volgende doelwit is. Maar als ze door een reeks bizarre gebeurtenissen verantwoordelijk wordt voor de verdediging van de stad tegen militaire aanvallen – natuurlijk met de hulp van haar trouwe peperkoekmannen en de chagrijnige zuurdesemstarter Bob – blijkt algauw dat de moordenaar niet Mona’s grootste probleem is.

Met dank aan:
Davey Cobben van www.cozyfantasy.nl

Bronnen:
Cozy fantasy
Campfire Writing – over cozy fantasy