Door Mara van Beers

Op 12 en 13 april vond in de tuinen van Kasteel de Haar voor de laatste keer Elfia plaats, het grootste fantasyfestival van de Benelux. Duizenden bezoekers uit binnen- en buitenland kwamen verkleed als elfen, vampiers, steampunkers en sprookjesfiguren samen om afscheid te nemen van de locatie in Haarzuilens. Door geplande renovaties aan het park moet de organisatie na jaren vertrekken.

Met hun voeten in het gras en hun hoofd in een andere wereld verzamelden duizenden bezoekers zich voor de allerlaatste keer in de tuinen van Kasteel de Haar. Elfia neemt afscheid van Haarzuilens, waar het jarenlang zijn fantasierijke koninkrijk opbouwde. Tussen de geur van knoflookbrood, houtvuur en versgebakken lekkernijen vieren de gasten nog één keer feest in deze betoverende setting.

Een terrein vol fantasie
Zeg je Elfia, dan zeg je Dikke Bertha. De iconische, op stoom aangedreven koffiekar, laat met een schel fluitje weten dat er weer verse drankjes klaarstaan. Terwijl de ouders in de rij staan voor hete koffie, rennen kinderen verkleed als draken door het gras. Mechanische vogels lopen rond en steken ver boven de mensenmenigte uit en op het grote centrale plein springen enthousiastelingen los op een middeleeuwse versie van Thunderstruck. Wie hier rondloopt, komt ogen en oren tekort. Furries, anime-cosplayers, fauns, steampunkers en vikings mengen zich moeiteloos tussen elfenoren, leren harnassen en glinsterende kronen.

En de locatie speelt daarbij een belangrijke rol. ‘Bij Elfia voelt het echt alsof je een sprookjeswereld instapt, in plaats van dat je een grote beurshal binnenloopt,’ vertelt dr. Ilja Simons, onderzoeker aan de Breda University of Applied Sciences (BUas), die veelvuldig sprak met de zogenoemde Elfianen voor haar onderzoek naar fanbeleving. Volgens haar is de setting essentieel voor de sfeer en het gevoel van het festival.

Toch is dit sprookje op deze locatie afgelopen. De organisatie van Elfia bevestigt dat het terrein rondom Kasteel de Haar – dat in Haarzuilens ligt, een dorpje bij Utrecht – wordt gerenoveerd. ‘De tuinen worden in oude staat teruggebracht,’ vertelt Stefan Struik, oprichter van Elfia. ‘En dat maakt grootschalige evenementen zoals Elfia onmogelijk.’ De beslissing om te vertrekken viel volgens hem in overleg met de directie van het kasteel, na jaren van toenemende beperkingen en uitdagingen op het gebied van natuurbeheer en logistiek. Simons benadrukt ook het belang van de opzet van Elfia: ‘Wat het festival sterk maakt, is hoe breed het is opgezet. Het is een plek waar iedereen welkom is.’ Die toegankelijkheid is volgens haar een van de redenen waarom Elfia zo’n trouwe achterban heeft opgebouwd.

Een festival met een ziel
Elfia is geboren uit een idee van Stefan en Helena Stuik. In 2001 organiseerden ze de eerste editie van wat toen nog Elf Fantasy Fair heette waar ruim 7.500 bezoekers op afkwamen. Een uniek concept waarin middeleeuwse re-enactment, fantasy, sci-fi en cosplay samenkwamen in een openlucht-setting. ‘Het was een festival met een ziel,’ zegt Stefan, ‘en dat is het altijd gebleven.’ Toch geeft hij toe dat het tijd is voor vernieuwing. ‘De laatste tien jaar zijn we een beetje blijven hangen in een vaste formule. Een nieuwe locatie dwingt ons om creatief opnieuw te beginnen.’

Die vernieuwing is volgens Stuik broodnodig en hij ziet er ook kansen in: ‘Er is een enorm onaangeboord publiek dat we nu kunnen bereiken. Als alles lukt wat we nu achter de schermen plannen, dan gaan we iets neerzetten wat nergens in de wereld bestaat.’

Festival met op de achtergrond Kasteel de Haar, foto: © Mara van Beers

Sfeer en afscheid
Op het festivalterrein van enkele hectares groot, ongeveer vijf voetbalvelden, was ondanks het afscheid de sfeer uitgelaten. Gezinnen genoten van de lentezon op picknickkleden en langs het pad over het hele terrein staan kraampjes waar authentieke spullen verkocht worden. Tussen de bomen gaf Fabius the Jester, een publiekslieveling en vaste act, zijn kenmerkende theatrale optreden. ‘De organisatie heeft echt alles uit de kast gehaald dit jaar,’ zegt hij, ‘je voelt dat ze nog één keer wilden knallen.’ En knallen, dat deden ze zeker: met een grote circustent waar de hele dag door verschillende optredens opgevoerd werden, een grote main stage waar door verschillende bands live muziek gespeeld werd door verschillende bands, en een heuse Harry Potter Village waar je zwerkbal kon spelen en je kunsten kon testen in een toverstokduel.

Bezoekers zijn verdeeld over het vertrek. ‘Het is echt jammer dat dit de laatste keer is op deze locatie,’ zegt Lenke (25) uit Best, in een piratenkostuum. ‘De sfeer hier is zo magisch, Kasteel de Haar hoort bij Elfia. Als je hier aankomt, voel je je gelijk thuis.’
Justin (27) uit Tilburg, gekleed als ridder, kijkt vooral uit naar wat de nieuwe locatie gaat brengen: ‘Hoe bijzonder Elfia ook is en hoe graag ik er naar toe ga, na zoveel edities op dezelfde plek merkte ik dat het voor mij wat voorspelbaar begon te worden. Je kent elk hoekje, paadje en niks is meer nieuw. Een nieuwe locatie kan juist zorgen voor nieuwe energie, indrukken en misschien zelfs een andere sfeer.’

Toekomstmuziek
Wat de toekomst precies brengt, is nog even geheim. De nieuwe locatie is volgens artistic director Manuel D’Andrea wel al gekozen, maar wordt pas bekendgemaakt als alle plannen rond zijn. ‘Wat wij creëren, is niet zomaar een festival. Het is een koninkrijk. En elk koninkrijk heeft een plek nodig die klopt,’ zegt hij. Volgens D’Andrea biedt de verhuizing de kans om de thematiek en vormgeving van Elfia opnieuw uit te vinden. ‘Zonder te verliezen wat het zo bijzonder maakt: de vrijheid, de inclusiviteit en de creativiteit. Het gevoel als je Elfia binnenkomt en even iemand anders mag zijn, dat blijft.’

Toch zal de nieuwe locatie aan veel moeten voldoen, vindt Simons. ‘Wat mensen belangrijk vinden, is dat er ruimte is voor veel soorten fantasie en dat ze zich vrij kunnen voelen op het festival. In mijn gesprekken hoorde ik mensen vaak zeggen: “Bij Elfia voel ik me echt thuis.” Dat gevoel is iets wat de organisatie moet meenemen naar de nieuwe plek.’

Een nieuw hoofdstuk
Wat de toekomst brengt, blijft volgens de organisatie nog even mysterieus, maar de magie van Elfia belooft mee te verhuizen. Rik (27) uit Oisterwijk zegt: ‘Elfia is meer dan een locatie. Het is een gevoel en dat neem ik gewoon mee, waar het ook naartoe gaat.’ Voorlopig nemen de bezoekers afscheid van een plek vol herinneringen, maar de magie van Elfia zal niet verdwijnen, volgens hen. Ze transformeert.

Over de auteur:
Mijn naam is Mara van Beers. Ik ben een enthousiaste boekenwurm met een voorliefde voor fantasy in al zijn vormen. Van epische verhalen en werelden tot magische wezens en mythes. Als bijna afgestudeerde journalist combineer ik mijn passie voor verhalen met een nieuwsgierige blik op de wereld. Schrijven is niet alleen een ambacht, maar ook een manier om mensen te raken en te inspireren. Waar ik ook over schrijf: ik duikt er met hart en ziel in.