web analytics
vrijdag, maart 29

Fantasize Special – De rol van de vrouw: Rosie the Riveter. Rosie wie?

Door Sigrid Lensink-Damen

Rosie the Riveter door © J. Howard Miller

Dit iconische beeld kent iedereen wel: een vrouw met een roodwit gestippelde hoofddoek om haar hoofd geknoopt, stoere, vastberaden uitdrukking op het gezicht. Ze rolt haar blauwe werkbloes op en steekt daarbij een vuist in de lucht. De achtergrond is geel. In een donkerblauwe tekstballon staat “We Can Do It” in witte letters. De vrouw op deze poster staat bekend als Rosie the Riveter (ofwel Rosie de Drilboor), een fictief personage dat in de Tweede Wereldoorlog werd gebruikt om vrouwen te mobiliseren fabriekswerk te doen. Naar aanleiding van een nationaal lied ontwierpen diverse kunstenaars er oorlogspropagandaposters, advertenties, afbeeldingen in tijdschriften en zelfs comics (o.a. Wonder Woman) bij.

Het beeld staat nu voor emancipatie en vrouwelijke ‘empowerment’, maar in de jaren 40 werd erg ambivalent gereageerd op deze boodschap: men vond dat vrouwen niet in de fabriek thuishoorden, zeker niet als ze jonge kinderen hadden. Bovendien waren de mannen die niet op weg waren naar het front, bang dat de beroepen als lasser, timmerman en bouwvakker een vrouwelijk aureool zouden krijgen en dus in aanzien zouden dalen. Om de oorlogspropaganda draaiende te houden, werden de werkende vrouwen geportretteerd als ‘wit, aantrekkelijk, vrouwelijk en afkomstig uit de middelklasse’. Ook de tijdelijke aard van de baan werd benadrukt: als de oorlog voorbij was, ging de vrouw immers weer terug naar het aanrecht. Niet alleen de man was huiverig, ook de vrouw zelf was bang door deze ‘vermannelijking’ haar vrouwelijkheid te verliezen.

Rosie the Riveter door © Norman Rockwell

De Rosie met rode hoofddoek, ontworpen door J. Howard Miller, is niet de eerste (en ook niet de enige) afbeelding van Rosie the Riveter. De bekendste destijds was een illustratie van Norman Rockwell, die Rosie ontwierp voor de krant The Saturday Evening Post. Hierop zit tegen de achtergrond van de Amerikaanse vlag een vrouw in uniform, kijkend naar links, in haar hand een sandwich en op haar schoot ligt een drilboor (de ‘riveter’ van haar naam). Ze vertrapt met één voet het boek Mein Kampf. Ze heeft geen wespentaille en is grover (of, gezien vanuit een huidige blik: realistischer) afgebeeld dan haar collega-posterpersonages. Zij weerspiegelt het heroïsche karakter van de vrouwen in oorlogstijd, maar door haar ‘mannelijke’ trekken ook de angst voor teloorgaande rollenpatronen.
Toch zorgde Rockwells Rosie voor een revolutie. Al snel verschenen er echte Rosies in de kranten en dit zette de Amerikaanse overheid aan tot een grootschalige campagne om vrouwen te rekruteren voor (fabrieks)arbeid, wat een groot succes werd, gezien de miljoenen vrouwen die huis en haard verlieten om te gaan werken.

Rosie ging na de oorlog keurig terug naar het huiselijke domein en werd grotendeels vergeten. Decennia later, in de jaren 80, kwam er een feministische golf in Amerika op en de beweging zocht naar een pakkend beeld waarin de emancipatie in één keer duidelijk werd. Ze stuitten op Rockwells prent, maar die konden ze vanwege copyrights niet gebruiken. Bovendien was de afbeelding iets te nadrukkelijk een herinnering aan de oorlog. Het werd de illustratie van Miller, omdat deze eenvoudiger aan te passen was aan verschillende activistische uitingen. Ook de uitroep ‘We Can Do It’ verschoof in betekenis. De verwijzing naar werk en dat vrouwen mannenwerk (kunnen) doen, staat in beide betekenissen nog centraal. De context van de oorlogsjaren (we kunnen de oorlog winnen als we onze vrouwelijke schouders eronder zetten) veranderde naar die van de grote werkloosheid in de jaren 80 (wij vrouwen kunnen ook bouwvakker of timmerman zijn). Het zeer Amerikaanse idee ‘je kunt alles als je er maar je best voor doet’ spreekt hier ook uit.

De keuze voor Rosie met de bandana bleek een gouden greep, want ze wordt tot de dag van vandaag gebruikt voor feministisch getinte campagnes, of gewoon om een (vrouwelijke) overwinning te vieren. Vandaag, 8 maart, staat ze voor Internationale Vrouwendag en heel specifiek staat ze voor ons thema ‘De rol van de vrouw in sciencefiction, fantasy en horror’.

Fijne vrouwendag, allemaal!

 

Bronnen:
The conversation
So share this
YouTube
Kansas Press
The Inquirer
Windermere Bellevue (afbeeldingen)

Uitgelichte afbeelding: © blackhistoryalbum.com

© 2020 – 2024 Fantasize & Sigrid Lensink-Damen

You cannot copy content of this page