Door Mirjam Kerrar-Mol

Thomas Olde Heuvelt en Mirjam Kerrar-Mol. Foto: © Mirjam Kerrar-Mol

In het fantastische genre behoeft Thomas Olde Heuvelt eigenlijk geen introductie meer. Zijn werk is in meer dan 25 landen te vinden en de auteur van Hex (2016) en November (2022) heeft weer een verhaal afgeleverd. In Het laatste verhaal van Jamie Gunn (2025) wordt aangeraden om niet de laatste pagina te lezen, want dat kan je dood betekenen. Namens Fantasize sprak ik hem in boekhandel Donner over angst, de dood en vooral over de kracht van verhalen.

‘Door verhalen van anderen vind je je eigen verhaal.’ Dit is de boodschap die Jamie Gunn meekrijgt van zijn vader. In hoeverre heb je gebruikgemaakt van jouw eigen levensverhaal in dit boek?
Ik ben opgegroeid met verhalen. Ik heb verhalen altijd als een magisch iets beschouwd. Dat komt ook omdat mijn vader overleed toen ik jong was. Daardoor was ik bang voor de dood en was dat een grote aanwezigheid in mijn leven. De dood had zelfs een plek, hij woonde bij ons op de zolder.
Net als Jamie leerde ik dat verhalen wapens zijn tegen monsters en mijn oom pikte dat op. Die begon verhalen te vertellen waar kinderen monsters de baas konden, waar je de dood de baas kon. En toen wist ik dat ik verhalen ging vertellen en dat de hele wereld ze zou lezen.
Was het voor jou zo vanzelfsprekend om schrijver te worden?
Ik heb meerdere trajecten doorlopen, maar verhalen zaten er altijd in. Een tijdje wilde ik piloot worden en ik had een enorme obsessie voor vliegtuigcrashes. Misschien is het daarom wel niet goed dat ik geen piloot ben geworden. Voor mij was een vliegtuigcrash een toonbeeld van menselijke vooruitgang wat dan ten onder gaat. Ik weet nog dat ik een schaalmodel van een KLM Boeing gekregen van mijn opa. Die moest je lijmen en schilderen en dat heb ik gedaan. Daarna heb ik hem kapotgeslagen en de randjes verbrand. De crashscene had ik gepresenteerd aan mijn opa en die blik zal ik nooit vergeten. Toen al vertelde ik verhalen.
Zaten verhalen al in je ziel vast gebeiteld?
Ja, zeker. Ik zou verhalenverteller worden. Toen ik 11 jaar was stond ik in de boekhandel met al die pockets van Stephen King en toen heb ik mezelf voorgenomen: dat ga ik ook doen. Ik ga verhalen schrijven en ik ga ze overal ter wereld aan lezers geven.

‘Hoe vindt je het eind van het verhaal als je het verhaal niet kent,’ is een vraag die Jamie Gunn zichzelf stelt in je boek? Wanneer wist jij dat het verhaal van Jamie Gunn verteld moest worden en hoe ben jij begonnen met dit verhaal?
Ik wilde heel erg graag schrijven over wat de essentie van verhalen zijn. Verhalen zijn een soort magie tussen degene die het verhaal vertelt en degene die het verhaal leest. Daar wilde ik over schrijven.
Van jongs af aan heb ik heel veel waarde gehecht aan lezers. Ik gaf vroeger feestjes met 200 lezers in mijn woonkamer waar we met een bandje optraden. Lezers waren en zijn allemaal ambassadeurs van je verhalen. Ze beleven het en het mooie is als je een verhaal publiceert dat het dan gaat leven. Jij leest het, het ziet er in jouw hoofd anders uit dan in mijn hoofd. Je neemt je eigen ervaringen, je eigen leven en je eigen trauma’s mee die dit verhaal een andere betekenis geven dan dat ik het misschien heb bedoelt. Dat is juist de kracht, de magie van het verhaal. Die kracht wilde ik delen met de lezer.
Daarnaast wilde ik ook graag vertellen over de band met lezers en schrijvers. Ik heb wat nare dingen meegemaakt met stalking en ik denk dat als je over duistere dingen schrijft en het wordt gelezen door mensen die psychisch wat minder stabiel zijn, dan kan het dit effect hebben. Ik vroeg me af; hoeveel verantwoordelijkheid heb je als schrijver? Ik ben toen op zoek gegaan naar wat naar wat het is. Wat is dit verhaal dat mij achtervolgt. Jamie Gunn gaat over een verhaal dat een bepaalde kracht in zich heeft. Ik bleef vragen stellen. Wat beheerst mij? Waarom schrijf ik dit soort verhalen? Ik schrijf dit om mijn eigen monsters te bestrijden. Uiteindelijk gaat het om de oervraag: wat is de dood? We gaan het allemaal meemaken op een moment. Het is een allegorie voor de dood, dit verhaal. Je leven is een verhaal en we vinden allemaal ons einde.

Jamie Gunn heeft een verlangen. Namelijk om de dood voor te blijven. Heb jij dit verlagen ook en waarom?
Het stomme is dat je over het leven en dood geen controle hebt. Dat weet ik door wat er met mijn vader is gebeurd. In Pet Sematary van Stephen King krijgt de vader de kans om zijn overleden zoontje terug te halen uit de dood. Toen ik dat las raakte dat zoiets diep in mij, want ik had het ook gedaan. Als ik ook maar enigszins de kans had, dan had ik dat voor mijn vader ook gedaan. Op zo’n jonge leeftijd je vader verliezen, heeft op mij zo’n grote impact gehad. En het is nog een keer gebeurd. Een van mijn beste vrienden, een klimmaatje, overleed toen hij 36 was door een hartaanval. Het gebeurde niet tijdens het klimmen, maar in zijn keuken. Dat hoort niet op die leeftijd en het gebeurt toch. Als het een paar keer gebeurd, dan heb je het gevoel dat het achtervolgt.
Heb je dat idee heel sterk, dat de dood jou achtervolgt?
Ik ben rationeel en praktisch ingesteld, dus ik weet dat dit bij mij een psychologische angst is. Maar de angst is er wel. Als mijn partner in de auto gaat zitten en de bochtige wegen neemt in Zuid-Frankrijk, dan zie ik hem wel eens uit de bocht vliegen. Voor mezelf is het iets minder. Ik heb enigszins controle over wat ik doe, maar over de dood heb ik sowieso geen controle. De enige manier waarop ik controle kon pakken, was door het vertellen van verhalen. Met een verhaal heb je controle. Als schrijver beslis jij over leven en dood in je verhaal.

Het boek gaat ook over de strijd met de dood. ‘De dood wint altijd.’ Zie jij het ook als een strijd? Wil je de dood continu voorblijven?
Tot nu toe wel, maar ik denk dat er wel verandering in komt als je ouder bent. Ik had een gesprek met mijn schoonvader, die in de 70 is. Ik vroeg aan hem hoe het is om ouder te worden en te weten dat het moment steeds dichterbij komt. Hij was juist heel dankbaar voor wat hij nu nog kan en het leven wat hij leidt en hij is er niet meer bang voor. Dat is bij mij nog niet zo, misschien ben ik er nog niet aan toe.
‘Cellen doen ook alleen maar wat ze moeten doen,’ schrijf je in Jamie Gunn. Is dat met de dood ook niet zo? Zou je dat kunnen rationaliseren of is het doordat het op zo’n jonge leeftijd zo groot is geworden dat je zegt: ik ben daar nog niet.
Daar ben ik nog niet. Rationeel wel, maar je wordt door meer geleid dan door alleen ratio. Als ik daar zou zijn, dan weet ik niet of ik nog dit soort verhalen zou schrijven. Ik strijd ook met deze verhalen om de controle te pakken. Door dit verhaal te schrijven ben ik wel een stap verder in het proces, maar ik ben er nog niet.

Nieuwe cover van Het laatste verhaal van Jamie Gunn

Voor mij is Jamie Gunn het meest levensbeschouwelijke boek wat je tot nu toe hebt geschreven. Was dit ook jouw bedoeling?
Ik heb wel bewust wel die grote vraagstukken erin gestopt. Die hoef je er niet per se uit te pikken van mij. Als je een boek de wereld in stuurt dan is het van jou. Iedere visie op dat boek is evenveel waard. Je mag Jamie Gunn lezen als een eng verhaal dat je doodt als je het einde leest. Je mag het lezen als een diepe allegorie over een van de oervragen van het leven. Beide is goed. Ik als schrijver probeer daar mijn ding in te doen, ik heb daar ook een bepaalde visie over. Die mag afwijken hoe lezers het oppakken. Maar als schrijver wil ik wel een boodschap vertellen.

In Het laatste verhaal van Jamie Gunn wordt gezegd: ‘Horror gaat over bang maken’. Jouw boeken worden ook onder het genre horror gezet. Past dit bij jou en wil je mensen ook echt bang maken met jouw verhalen?’
De verhalen die je bij blijven zijn de verhalen die emoties oproepen. Verhalen die je aan het lachen maken, aan het huilen en die je bang maken. Vooral moderne horror zijn allegorieën voor de angst in de mens en angst in de maatschappij. Jamie Gunn is ook een allegorie over verhalen en ook over de vernietigend kracht van verhalen. Ik wil emoties oproepen met verhalen, ik wil je laten lachen, ik wil je laten huilen en ja, ik wil je ook bang maken. Als lezers mij vertellen dat ze niet naar de wc durven ‘s nachts na het lezen van mijn verhaal, dan denk wel van ‘yes’, dat heb ik goed gedaan. Daar kan ik ook wel van genieten.

Jouw boek wordt in het horrorgenre neergezet. Is dat op dit moment voor jou het juiste genre of wil je ook andere dingen proberen.
Ik hou zelf niet zo van hokjesdenken. De genrelabels zijn vooral belangrijk voor de boekhandel, zodat ze weten waar ze het boek neer kunnen leggen. De lezer weet je daardoor ook te vinden.
Het fascinerende is, is dat ik vroeger heel makkelijk kon benoemen wie mijn lezers waren. Dat waren de nerds en de geeks die, net zoals ik zelf, naar de Comic Cons en de fantasyfestivals gingen. Tegenwoordig zijn mijn boeken zo mainstream geworden dat als ik vraag aan lezers wat ze nog meer lezen dat er een hele grote variatie inzit. Er is geen peil meer op te trekken. Het heeft ook zeker te maken met het grotere bereik dat ik heb, maar horror is ook mainstream geworden. Op Netflix, Amazon of in de bioscoop zie je heel veel genrecross-overs. Bekende auteurs passen ook genre-elementen toe in hun literaire romans. Het is superleuk dat dit er allemaal is.
Het is wel belangrijk om naar lezers en boekverkopers te luisteren. Met Jamie Gunn gebeurt er het volgende: dat de mensen het niet herkennen als een Olde Heuvelt. De naam Jamie Gunn staat er groter op dan die van mij en ik hoor dat veel terug van boekverkopers. Mensen pakken het minder op. Daar moet je iets mee doen. We gaan nu voor een stofomslag. Het is supervet en we gaan met deze omslag dichterbij het verhaal staan. Zo kunnen veel meer mensen het boek vinden.

Clichés zijn van alle tijden. In het boek noem je bijvoorbeeld: ogen die uit hun kassen puilden. Is het moeilijk om nieuwe woorden, nieuwe zinnen te vinden voor je verhalen?
Lekker cliché op zijn tijd mag best, vind ik. Je kunt bepaalde zegswijzen heel geforceerd uit de weg gaan, maar dan krijg je vaak een slechte lopende uitspatting.
Voor mij is taal ondergeschikt aan het verhaal. Een goed verhaal vertel je met mooie taal, dat zeker. Die mooie taal helpt je door het verhaal heen te lozen. Maar het verhaal is belangrijker. Als het verhaal het nodig heeft om een cliché te gebruiken, dan moet je dat gewoon doen. Het zijn niet voor niets van die lekkere zegswijzen. We kunnen allemaal bij een sterrenrestaurant eten, maar af en toe is een frietje ook gewoon lekker.

In je nawoord heb je een duidelijke boodschap: kom van het scherm af en lees/vertel verhalen. Wat zouden we kunnen doen om de volgende generatie de magie van verhalen te laten houden.
Schermtijd verkorten, absoluut. Mensen hebben zoveel last van breinrot. Ikzelf ook, hoor. Je kijkt die reels en het maakt je in no-time verslaafd.
Stel kinderen bloot aan verhalen. Lees ze voor, vertel ze, lees ze samen. Maar laat ze ook leuke dingen kijken. Films zijn ook verhalen, maar dan met beeld. Voor games geldt hetzelfde. Je hoeft niet terug naar 50 jaar geleden, maar maak het breder dan dat. Geef ze boeken die kinderen interessant vinden. Ga een kind De avonden van Gerard Reve geven en je ragt al het leesplezier eruit. Pak boeken die bij hun beleving staan. Ik denk overigens wel dat er een verandering komt. Elke keer als er een technologische ontwikkeling komt, moet zich dat uitkristalliseren. Daar zijn we nu nog mee bezig. Maar hou de fantasie van het kind vast en stimuleer dat als ouder.

Thomas, ik geniet van je verhalen. Dank je wel daarvoor.
Met heel veel plezier. Ik blijf schrijven en blijf ze vooral lezen.