Door Ninja Paap-Luijten

Je hebt van die nuchtere types die niet in spoken geloven. En dan heb je ook nog nuchtere types die, als ze dan toch geconfronteerd worden met spookachtige verschijningen, denken: nou goed, dat kan wel wezen, maar zo’n spook kan mij toch niets doen. Dat is de hoofdpersoon van The Woman in Black in een notendop. Het type ‘wat kan er nou gebeuren’. Het type ‘spoken bestaan niet’. Maar in het hele dorp waar deze hoofdpersoon terechtkomt, schijnen ze er toch anders over te denken. Alhoewel het voor hem moeilijk te achterhalen is wát er dan precies wordt gedacht…

Arthur Kipps: jurist, broodnuchter, niet snel bang te krijgen
Dit verhaal begint met een oudere Arthur Kipps, die samen met zijn familie bij de open haard zit. Het is kerstavond en iedereen zit elkaar spookverhalen te vertellen. Het is gezellig, er wordt gelachen om de verhalen, er wordt flink overdreven. Dan is Arthur aan de beurt. Hij kent vast wel een spookverhaal… toch? Arthur kent inderdaad een spookverhaal, maar hij is niet van plan dat te vertellen. Daar is het te gruwelijk voor. Te écht.
Gelukkig voor ons besluit Arthur het verhaal dan maar op te schrijven.

Als jonge jurist krijgt Arthur op een mistige novemberdag de opdracht om af te reizen naar een dorpje waar hij de begrafenis van een cliënt, mevrouw Drablow, moet bijwonen, om daarna haar nalatenschap af te wikkelen. Vol goede moed gaat Arthur op weg: het is een nieuwe verantwoordelijkheid en hij is even weg uit Londen. Iets meer verantwoordelijkheid ziet hij wel zitten, want hij is verloofd en wil graag een hoger salaris krijgen in de toekomst. Kortom: geen vuiltje aan de lucht.

Nadat Arthur in het dorp Crythin Gifford is aangekomen, komt hij er al vlug achter dat de bewoners weinig kwijt willen over mevrouw Drablow of het huis waar zij woonde, dat erg afgelegen ligt. Arthur gaat naar de begrafenis, waar hij bijna de enige aanwezige is en waar hij een jonge vrouw in ouderwetse kleding ziet die zich erg afzijdig houdt. Ze ziet er ziekelijk uit, met een uitgeteerd gelaat. Als hij iemand naar de vrouw vraagt, schrikt de ander zich rot, maar hij legt niets uit. En zo komt Arthur dat vaker tegen in Crythin Gifford: schrikreacties en geen enkele uitleg. Hij begrijpt het niet, maar haalt zijn schouders op en gaat gewoon doen waar hij voor is gekomen.

Eel Marsh House
Arthur moet naar Drablows huis afreizen: Eel Marsh House. Er is slechts één manier om daar te komen: over een dijkweggetje dat dwars door het moeras gaat en dat slechts bij laagtij boven water ligt. Als het hoogtij is, is het onmogelijk om van of naar Drablows huis te komen. Maar er is een zwijgzame man, Keckwick, die hem wel met paard en wagen wil brengen en halen. Nog altijd positief ingesteld stapt Arthur in de koets en hij geniet van het uitzicht van het platteland. Zelfs Eel Marsh House ziet er niet zo gek uit, vindt hij.

Hij doet wat veel mensen in zo’n situatie zouden doen: hij neemt de tijd om even rond te kijken. Keckwick is weer vertrokken, dus hij is moederziel alleen. Totdat hij de vrouw in het zwart opnieuw ziet. Dit keer blijft hij niet nuchter of positief, want hij voelt zich er niet goed bij. Hij rent het huis in.

Eenmaal binnen komt hij weer een beetje tot zichzelf – een gegeven dat zich gaat herhalen. Hij ziet iets, hij schrikt, hij komt tot zichzelf en kan er later weer wat nuchterder tegenaan kijken. Maar de vrouw in het zwart is niet het enige dat hem lastigvalt. Er zijn ook geluiden die hem de stuipen op het lijf jagen – al helemaal omdat hij in eerste instantie niet doorheeft dat die geluiden van een geestverschijning afkomstig zijn.

Naargeestige sfeerzetting
Dit is geen horrorverhaal dat bol staat van de enge gebeurtenissen. Het duurt zelfs een behoorlijk aantal pagina’s voordat er überhaupt iets spookachtigs of bovennatuurlijks gebeurt. Toch kruipt dit (dunne) boek onder je huid. In veel griezelverhalen is datgene wat je niet te zien of te horen krijgt enger dan wat je wel ziet. Dat is in dit boek uitstekend toegepast. De zwijgzaamheid van de dorpelingen, datgene wat ze níét vertellen, is precies datgene wat uiteindelijk op de zenuwen van de lezer gaat werken. Het achterhouden van informatie en tijdrekken tot de onthulling zorgt voor een naargeestige sfeer. Tegelijkertijd wil je weten hoe de vork in de steel zit, dus lees je door.

Arthur is misschien wel de grootste sfeerversterker. Hij is nuchter, maar realistisch. Hij gelooft niet in spoken, maar kan zijn gevoelens niet ontkennen, net zomin als de verschijningen die hij ziet en hoort. Een van de dingen die hij hoort, lijkt in eerste instantie echt te gebeuren, zonder dat hij er iets aan kan doen. De machteloosheid van Arthur is daarbij goed weergegeven. Ook heb ik, als doorgewinterde lezer, bewondering voor hoe de auteur dit klaarspeelt: Arthur hóórt het alleen maar. Hij kan niet eens zien wat er gebeurt.

De nuchterheid van Arthur leidt ertoe dat hij denkt dat een spookverschijning hem geen kwaad kan doen, maar daar komt hij op terug, om meerdere redenen. Het uiteindelijke slot van het verhaal is net zo naar als het hele sfeertje dat geschept wordt. De vrouw in het zwart wil je liever niet zien, want het is geen aardig dametje. Nee; zij is een intens haatdragende, gemene vrouw die er niet voor terugdeinst om veel meer te doen dan de levenden bang te maken.

Een inktzwart spookverhaal
Ik ben niet zo iemand die een boek met de kaft naar beneden neerlegt omdat ik het een eng verhaal vind. Doe jij dat wel, dan kun je dit boek beter overslaan. Ben je, net als ik, een echte liefhebber van horrorboeken, dan is dit wel een boek om er eens bij te pakken. Heb je graag verhalen die bol staan van de bovennatuurlijke gebeurtenissen, waarbij je om de oren wordt geslagen met onverklaarbare verschijningen en er steeds iets nieuws gebeurt, op elke pagina een andere geest – dan zit je hiermee verkeerd. Dit is geen achtbaan van gebeurtenissen. Het tempo bouwt op, met een duidelijke climax aan het einde, waar het dan ook abrupt stopt. Maar dat einde, dat zindert nog even na.

Ik las de Engelse versie van het verhaal, maar het boek is ook in het Nederlands te vinden onder de titel De vrouw in het zwart.