web analytics
donderdag, maart 28

Mythen, sagen en legenden

Door Chris de Boer

Mythen, sagen en legenden

Iedereen kent wel een mythe, sage of legende. Van kleins af aan hoorden we wel verhalen over spoken, prinsessen, prinsen en kabouters. Waren dit nu sprookjes, mythen, sagen of legenden? En wat zijn dat nu precies en wat is het verschil?

In Nederland hebben we allemaal wel eens gehoord over het Vrouwtje van Stavoren, De Bokkenrijders en De Vliegende Hollander. Dit zijn allemaal mythes. Een sage is bijvoorbeeld het spookverhaal uit Gelderland over de Magerhorst in Duiven en de Witte Wieven uit Zwiep, een plaats in de Achterhoek. Sint Joris en de Draak is een typische legende waarin een heilige de hoofdrol speelt.

Sprookjes behoren tot een heel andere categorie. Een sprookje speelt zich af op een onbepaalde plaats in een onbepaald verleden ‘Er was eens…….’ en ‘Ze leefden nog lang en gelukkig’.  Ze bevatten een zedenles of diepere wijsheid bedacht door individuele, literaire schrijvers zoals Hans Christian Andersen en de gebroeders Grimm.

De verzamelnaam voor al deze verhalen wordt ook wel Epiek genoemd; literaire verhalen waarbij de nadruk ligt op de beschrijving van een gebeuren.

Mythen

Een mythe is een verhaal waarin geloofd werd. Ze konden bestaande, sociale fenomenen ‘verklaren’ en rechtvaardigen. Handelingen en gebeurtenissen worden beschreven uit een onbepaald verleden waarbij goden, vreemde wezens of helden centraal staan.  Mythes kunnen dan ook deel uitmaken van een religie of van rituelen en maakten dus ook deel uit van een levend onderdeel uit de samenleving. Ze zijn leerzaam en instructief voor de mensen binnen de gemeenschap waar de mythe wordt overgeleverd.

Sagen

Een sage is een traditioneel volksverhaal dat van generatie op generatie werd en wordt doorverteld. Het speelt zich of op een bekende plaats en op een bepaald moment in de tijd. Een sage is dan ook een kort verhaal en bevat veel angstaanjagende, bovennatuurlijke elementen zoals hekserij, tovenarij, spokerij en weerwolven. Maar ook over reuzen, kabouters enzovoort. Sagen werden vroeger als waarheid verteld. Hiermee kon men een verklaring geven aan dingen, situaties en natuurverschijnselen die men toen nog niet wetenschappelijk kon verklaren. Moderne sagen worden tegenwoordig een ‘broodjeaapverhaal’ of ‘urban legend’ genoemd. Ook deze zijn spannend, griezelig of zelfs grappig en gestoeld op hedendaagse aardse angsten zoals rampen, criminaliteit of moderne technologie.

Legenden

Een legende is een traditioneel (religieus) verhaal met een centrale rol voor een heilige, Maria of een heilig voorwerp. Verhalen over Bonifatius, Sint Nicolaas, een bron die geneeskrachtig water geeft of een heiligenbeeld dat steeds op een bepaalde locatie terugkeert. Vaak wordt de term legende gebruikt voor een oud volksverhaal, maar dit is niet correct. Ook moderne wonderlijke verhalen over bijbels die niet kunnen branden en (bloed)huilende Mariabeelden behoren tot de legenden. Hoewel de heiligen tegenwoordig naar de achtergrond verdwenen zijn, blijft het woord ‘legende’ bestaan. Het is nu meer een benaming voor beroemde personen naar wie veel mensen opkijken. Na de dood van zo’n persoon verschijnen vaak een reeks biografieën waarin feit en fictie nog moeilijk van elkaar te onderscheiden zijn. Legenden vinden we in elke religieuze stroming terug.

De hoeveelheid mythen, sagen en legenden is enorm. In heel veel landen kent men verhalen uit overlevering. Vooral de Scandinavische landen en Griekenland hebben een groot aantal volksverhalen die nog dagelijks worden verteld.

Op Fantasize zullen in eerste instantie van mijn hand de originele volksverhalen uit alle windstreken van Nederland verschijnen.

Ik wens jullie veel leesplezier!

Arina

You cannot copy content of this page